Vrouwen zijn door de geschiedenis heen vaak hysterisch genoemd. Waarom, door wie en gebeurt dat nog steeds?

Heb je weleens last van pijn waar geen duidelijke oorzaak voor is? Ben je weleens depri? Recent nog een keer ongenadig boos op iemand geweest? Of ben je altijd de enige in de groep die links zegt terwijl de rest naar rechts wil? Gefeliciteerd, dan ben je 1) vrouw, en 2) zonder twijfel hysterisch. En wat jij dan nodig hebt, is een goed orgasme. Uitgevoerd door je huisarts. Wel even achteraan in de rij aansluiten alsjeblieft.

Raar verhaal? Toch is dat hoe men honderden jaren lang dacht over vrouwen, hun psyche en de invloed van hun baarmoeder daarop. En als je nu denkt: ach, die domme middeleeuwers wisten niet beter, dan helpen we je graag uit die droom. Want ook vandaag de dag bestaan er nog ontzettend veel misverstanden over vrouwelijke geslachtsorganen en de menstruatiecyclus.

Zo zijn er mannen die denken dat elke vrouw in groep 7 voor het eerst ongesteld wordt. Of dat alle vrouwen op aarde op de vijftiende of elke derde week van de maand ongesteld worden. Er zijn mannen die denken dat vrouwen hun menstruatie in kunnen houden, naar buiten kunnen duwen, weer in kunnen trekken of dat we uit onze urinebuis menstrueren. Dat menstruaties net zoiets zijn als bloedneuzen en dus ook totaal niet pijnlijk, en dat we ongesteld worden omdat we gewoon geen zin hebben in seks. Nog mooier: er bestaan zelfs mannen die denken dat stolsels in de menstruatie eigenlijk niet verder ontwikkelde babyvingertjes zijn en dat menstruaties stoppen zodra je een vaste relatie hebt.

En dat is gelijk een mooi bruggetje terug naar die orgasmes die je vroeger op 'recept' van je huisarts kreeg. Want ook toen werd gedacht dat er een verband bestond tussen de vrouwelijke baarmoeder en de relatiestatus van vrouwen. In het medisch handboek uit 1681 staat: 'Wanneer de baarmoeder echter geen zaad kreeg, zou het smakeloze vrouwelijke zaad zich gaan ophopen, rotten en de vrouw hysterisch maken.' Genderhistoricus Jasmijn Groot deelt dit citaat. Zij is bezig met het Historical Women Project – op haar site en Instagram – waarmee ze historische vrouwen die in de vergetelheid zijn geraakt in de spotlights zet.

Lamme handjes 'Hysterie is misschien wel het bekendste voorbeeld van misverstanden rondom het vrouwelijk lichaam,' vertelt Groot. 'Egyptenaren schreven al over kwalen aan de baarmoeder. Als een vrouw pijn ervoer, dachten ze dat haar baarmoeder was verplaatst. Vrouwen moesten geurige oliën op hun genitaliën smeren en masseren, zodat de baarmoeder weer op de juiste plek zou komen. Deze behandelingen werden overgenomen door Griekse medici. De naam hysterie is dan ook afgeleid van het Griekse hystera, wat baarmoeder betekent. De visie van veel Griekse medici was dat hysterie werd veroorzaakt doordat een vrouw ongetrouwd was, geen seks had en daardoor de baarmoeder van streek zou raken. De symptomen konden verschillen: overemotioneel, pijn, moodswings. Later in de negentiende eeuw werd bij vrouwen die extreme hysterie vertoonden zelfs hun baarmoeder verwijderd.'

Ook neuroloog Sigmund Freud onderschreef de theorie dat aan hysterie lijdende vrouwen eigenlijk vooral seksueel gefrustreerd waren. De ziekte kwam dan ook opvallend veel voor bij weduwen, nonnen en vrijgezelle vrouwen. Hoewel hysterie als chronische aandoening gezien werd, was hij goed te behandelen met een zogenaamde bekkenbodemmassage. Voorwaarde daarvoor was wel dat die door een arts werd uitgevoerd. En die behandeling was pas succesvol als die resulteerde in een 'hysterisch paroxisme': een orgasme.

Het verhaal gaat zelfs dat zo de voorloper van de vibrator werd uitgevonden. Hoe dat zit?