Terwijl ik deze inleiding aan het tikken ben, beantwoord ik twee e-mails, zoek ik naar dé perfecte jeans en check ik of Stockholm leuk genoeg is voor een weekendje weg. Lang op één ding focussen? Vind ik moeilijk. Instagram, TikTok en alle andere apps binnen handbereik maken het er niet makkelijker op. Overal om ons heen piept, trilt en flitst wel iets wat onze aandacht opeist en wat ons afleidt van wat we eigenlijk moeten doen. 

Lees ook: Shocking: meer dan de helft van de ADHD-'feitjes' op TikTok zijn niet waar

De Brits-Zwitserse journalist Johann Hari heeft het in zijn boek De aandacht verloren zelfs over een aandachtscrisis. We multitasken meer (guilty), lezen veel vanaf een scherm en raken overspoeld door sociale media. Het resultaat is dat we ons steeds minder goed kunnen concentreren. Amerikaanse werknemers worden zelfs gemiddeld om de drie (!) minuten afgeleid.

Monkey mind Al die prikkels maken het steeds lastiger om je focus te houden. Neurofeedback-mindtrainer Suzanne Tempel legt uit: 'Bij de meeste mensen worden er (te) veel bèta-hersengolven geproduceerd. Dit noemen we ook wel de monkey mind. Je gedachten staan hierdoor voortdurend 'aan', als een drukke apenkolonie in je hoofd. Dit maakt je gevoeliger voor prikkels.' Volgens Tempel zijn het niet alleen externe prikkels die ons afleiden. Ook interne prikkels spelen een grote rol. 'Alles wat je ooit hebt meegemaakt, zit opgeslagen in je onderbewuste. Als iets externs een herinnering triggert, kan dat je zomaar afleiden, zelfs zonder dat je het doorhebt.'

Technologie krijgt vaak de schuld, maar volgens Tempel is de aandachtscrisis allesbehalve nieuw – hij valt nu alleen meer op door de constante stroom aan prikkels. Maar niet voor iedereen is afleiding de vijand. Veel creatieve geesten omarmen het juist. Zo werden uitvindingen als penicilline, röntgenstraling en zelfs de ontdekking van de zwaartekracht gedaan toen iemand iets anders aan het doen was dan diens eigenlijke werk. Neem Newton: die zat gewoon lekker te relaxen onder een boom toen er een appel naar beneden plofte. Dat korte moment bracht hem op het briljante idee om na te denken over de krachten die dingen en mensen naar de grond trekken, oftewel zwaartekracht.

Kortom, een beetje afleiding kan soms pure magie zijn. Ook Anna Maria (41) gaat goed op afleiding. Creatieve ideeën ontstaan bij haar vaak wanneer ze het niet verwacht. 'Mijn beste ideeën komen als ik lekker een beetje het internet afstruin, op de fiets zit of kerstpakketten inpak voor mijn bedrijf. Dan is het net alsof er bepaalde deurtjes in mijn hoofd opengaan die nieuwe ideeën binnenlaten. En mijn brein blijft veel rustiger met wat ruis om me heen. Als het te stil is, zoek ik automatisch naar prikkels, en dan raak ik juist sneller afgeleid op een negatieve manier. Ga ik bijvoorbeeld in een koffietentje werken, dan lukt het me veel beter om me te concentreren. Je hoort vaak dat prikkels en ruis slecht zijn voor je brein omdat we al overprikkeld zijn. Maar voor mij werkt dat anders. Afleiding helpt me juist om niet vast te lopen en om nieuwe ideeën te bedenken. Ik heb het geprobeerd hoor, een keurige clean desk, geen muziek op, mail en telefoon uit en focus aan. Maar na vijftien minuten kan ik dan niet meer.'

Cognitieve fixatie Afleiding is zeker niet altijd goed. We hebben allemaal weleens gehoord dat het zo’n twintig minuten duurt voordat je je weer kunt concentreren na elke korte afleiding. Maar er zijn onderzoeken waaruit blijkt dat afleiding bij creatieve taken júíst een boost kan geven aan je productiviteit. Zo ontdekten onderzoekers van de Columbia Business School dat multitasken kan helpen bij het bedenken van nieuwe ideeën en oplossingen voor complexe problemen. Deelnemers moesten tijdens het onderzoek binnen een bepaalde tijd toepassingen bedenken voor alledaagse objecten, zoals een beslagkom of een baksteen. De ene groep bedacht eerst alle ideeën voor de beslagkom, daarna pas voor de baksteen. De andere groep werd gevraagd hiertussen te wisselen. En precies die groep verzon meer én originelere ideeën. Juist door te schakelen tussen taken ontstaat meer ruimte voor creatieve oplossingen.

Lees ook: Kom je nu mee: staan achter je bureau blijkt helemaal niet gezond

Waar komt dat door? Neurofeedback-mindtrainer Tempel: 'Als je nieuwe ideeën probeert te bedenken, helpt laserfocus juist niet. Dit komt door het fenomeen cognitieve fixatie: je brein raakt vast in een patroon, een sleur. Hierdoor blijf je te lang hangen bij je eerste ideeën en kom je moeilijk tot echt vernieuwende oplossingen. Die fixatie werkt dan dus als een blokkade voor creativiteit. Afleiding kan dan helpen om die cirkel te doorbreken.'

Je brein rust geven is hierbij een belangrijk aspect. Carrièrecoach Petra Hiemstra gebruikt  graag de metafoor van het 'rode' en 'groene' brein. 'Deze metafoor heb ik overgenomen van mijn collega Frank Schurink, expert in gedoe-management. Je rode brein is altijd bezig: het verzamelt indrukken, emoties en prikkels. Van muziek in de sportschool tot de onrust van drukke meetings. Om tot inzicht of creativiteit te komen, moet je je rode brein rust geven en ruimte maken voor je groene, creatieve brein.'

Benieuwd hoe je dat 'rode' en 'groene' brein het best kunt gebruiken, welke vormen van afleiding wel en niet werken en hoe je afleiding juist voor je kunt laten werken? Dat en nog veel meer lees je in &C's maartnummer 'Liefde zonder grenzen' dat nu in de winkels ligt, of bestel 'm hier online: