Iedereen die weleens een aflevering van First Dates heeft gezien, het programma waarbij je de eerste date van singles in een restaurant kunt aanschouwen, kent het moment waarop 'het kistje' op tafel komt. De rekening. Meestal gaat het bij heterostellen zo: de man pakt de bon, de vrouw is stil of stamelt iets in de trant van 'We kunnen ook splitten, hoor,' waarna de man betaalt. Soms gaat de rekening door tweeën en een enkele keer betaalt de vrouw. We leven in 2023. Veel vrouwen ambiëren onafhankelijkheid, willen een carrière, hun eigen boontjes doppen. Toch kunnen we het, als puntje bij paaltje komt, best lekker vinden als onze partner of date de rekening pakt. Waarom zit die waardering voor ouderwetse hoffelijkheid er nog zo in? Is dat erg? En in hoeverre kunnen die waardering en feminisme naast elkaar bestaan?

Anne (34) geeft zangles en -workshops en vertelt dat het voor haar 'altijd zoeken is tussen feminisme en het tegelijkertijd vertroeteld willen worden'. Ze heeft een eigen inkomen, maar vindt het leuk als haar vriend in een restaurant de rekening betaalt. 'Ik vind het fijn dat hij voor mij zorgt. Net als dat hij mijn spullen in de auto zet of mijn lekke band plakt. Tegelijkertijd worstel ik daarmee. Ik ben toch feministisch? Toen een receptionist in een hotel in Rome de rekening meteen aan m’n vriend gaf, griste ik die uit haar hand en zei: 'Ik betaal.' Ik ben geen armcandy. Het is verwarrend: ik wil niet dat de maatschappij ervan uitgaat dat hij betaalt, maar ik kan het ook aantrekkelijk vinden als hij de rekening pakt in een restaurant.'

Salescoach Jill (28) heeft haar eigen bedrijf en werkt ernaar toe dat ze voor haar en haar vriend het inkomen kan dragen. 'Toch vind ik het heel aantrekkelijk als hij hoffelijkheid toont. De deur openhoudt, in de auto rijdt, de koffer eruit pakt. Mij het gevoel geeft dat hij voor me zorgt. Niet per se omdat hij man is: ik doe weer andere dingen waardoor het in balans is, zoals de boodschappenlijst maken, de tafel afruimen, schoonmaken.'

De 39-jarige ondernemer Shanna heeft haar eigen huis, waarin ze samenwoont met haar partner. Ze heeft een eigen bedrijf, betaalt haar eigen rekeningen en vindt het 'vreselijk sexy als een man hoffelijkheid toont'. Het is een van de redenen waarom ze voor haar vriend is gevallen. 'Hij houdt de deur open, loopt op de stoep tussen mij en de weg in, rijdt de auto voor, draagt de boodschappen, pakt mijn jas voor me. We weten allebei dat ik dat allemaal prima zelf kan, maar het is zijn manier om me te beschermen. Het is galant en lief. Net als dat ik het leven ook makkelijker probeer te maken voor hem. Laatst had ik zijn koffer ingepakt en een broodje klaargezet, omdat hij weinig tijd had.' Bij het betalen is het redelijk fiftyfifty, maar regelmatig krijgt Shanna de kans niet om af te rekenen, omdat hij al klaarstaat met zijn pinpas. 'Dat past ook in het plaatje van hoffelijkheid. Ik kan het prima zelf betalen, maar tuurlijk is het leuk als iemand je trakteert. Ik ga er nooit van uit dat de man betaalt, maar op de eerste date zou ik het toch een domper vinden als hij dat niet doet. Geen dealbreaker, wel jammer.'

Gentleman Onafhankelijke vrouwen die van hoffelijkheid houden: hoe zit dat? 'Het gaat om traditionele gendernormen. Van oudsher zijn vrouwen gesocialiseerd als de verzorger in het gezin, en mannen als degenen die voor het inkomen zorgen,' zegt Tanja van der Lippe, hoogleraar sociologie aan de Universiteit Utrecht. 'Dat is veranderd: vrouwen zijn meer gaan werken, ze kunnen vaak de rekening heus wel betalen of splitten, maar de normen lopen wat achter. We zijn voor meer gelijkwaardigheid en die is er ook, maar de traditionele normen zijn er nog steeds. Van vrouwen wordt eerder verwacht dat ze zorgtaken op zich nemen. Als je aan Nederlanders vraagt wie het beste voor de kinderen kan zorgen, zeggen ze vaker 'vrouwen'. Dat zijn hardnekkige gendernormen. Want ze zijn niet 'van nature' betere verzorgers.'

Willen we wel van af van die traditionele hoffelijkheid, is die niet gewoon lief? In het NRC-opiniestuk met de titel 'Ik kan zélf mijn jas wel aantrekken' schrijft auteur Alma Mathijsen dat 'aardig bedoelde handelingen een vorm van seksisme kunnen zijn als ze uitsluitend op vrouwen zijn gericht'. Ze schrijft: 'Voordat u begint te steigeren, ik heb het niet over grote kwaadaardigheden, slechts over kleine handelingen die me er dagelijks aan herinneren dat ik een vrouw ben.' Zoals het helpen aantrekken van haar jas.

Natuurlijk zijn er ergere dingen dan een man die de deur openhoudt, terwijl je dat liever zelf doet. Op individueel vlak is het geen probleem als je van gentlemangedrag houdt, ieder zijn eigen leven en voorkeur. Maar als collectief, voor vrouwen, zegt het volgens Van der Lippe wel degelijk iets.