Jojanneke (37): 'Bij mijn beide zwangerschappen – eerst van Bram (13), daarna van Wieke (11) – wist ik niet wat het g­eslacht zou zijn. Maakte me ook niet uit, als ze maar gezond waren. Maar bij Wieke had ik vreemd genoeg wel een voorgevoel dat het een meisje zou zijn. Geen idee waarom. Toen ze omhoog werd gehouden na de ­bevalling riep ik dan ook verbaasd: 'Huh?! Ze is een jongen!' Een grappige anekdote als je terugkijkt met de wetenschap van nu: Wieke – toen Wout – is wel degelijk een meisje.

Een 'jongensjongen' is Wieke nooit geweest. Vanaf haar derde zei ze al dat ze een meisje was. Het bleek ook uit haar keuzes: waar Bram lego vroeg voor Sinterklaas, vroeg Wieke om het meest roze, glitterigste knuffeltje. Moet ik daar wel in meegaan? vroeg ik me in het begin af. Vinden mensen dit raar? Wordt mijn kind hier straks om gepest? Misschien is 't gewoon een fase en waait het wel weer over. Bram is ook geen heel stoere jongen, die speelde soms ook met 'meisjesachtige' dingen. Maar waar dat bij hem inderdaad overwaaide, werd het bij Wieke alleen maar sterker. Niet alleen in speelgoed, ook in kleding. Zodra ze thuiskwam van school gingen haar broek en shirt uit en haar prinsessenjurk en hakjes aan. Tot ze de volgende dag weer naar school moest en de jongenskleren weer aan gingen.'

In een spagaat 'Dat ging ongeveer een jaar zo door, tot ze vroeg: 'Mama, mag ik een jurk aan naar school?' In eerste instantie hield ik het tegen, probeerde het een andere kant op te sturen: 'Die broek is toch ook leuk?' Nou, daar dacht zij anders over. Ik zat in een spagaat. Het was heel duidelijk wat zij wilde en ik kwam haar daarin graag tegemoet, maar als ouder wilde ik haar ook behoeden voor de harde buitenwereld die haar keuzes misschien zou veroordelen. En heel eerlijk: niet alleen haar, maar ook mij. Ik ben altijd wat onzeker geweest, val niet graag op. En hoe je het ook wendt of keert: dat doe je in Hengelo – waar we wonen – wel wanneer je met een jongen in roze tutu over straat loopt. Dat vond ik lastig. Het keerpunt kwam toen Wieke zes was en 's avonds aan de keukentafel vertelde dat ze die dag van school had willen weglopen. Niet omdat ze gepest werd, maar omdat ze zich verloren voelde. Ze voelde zich geen jongen, maar hoorde ook niet bij de meisjes. Uiteindelijk was ze toch op school gebleven, omdat ze de weg naar huis niet meer wist. Toen ik dat hoorde, wist ik: van school weg willen lopen past zó niet bij wie jij bent, dit is een serieus vraagstuk.

Samen met mijn ex – de vader van Wieke en Bram – ben ik op school gaan praten. Daar waren ze het met ons eens: Wieke moest kunnen zijn wie ze wil zijn. Niet veel later was het ­moment daar, de eerste dag dat ze in een jurk naar school ging. Mijn ex en ik vonden het best spannend, want wat zou er gebeuren? Wieke vond het daarentegen totaal niet spannend. Ze huppelde de school in en kwam er 's middags met de grootste glimlach weer vandaan. De kinderen gaven complimenten over haar jurk, de juf had gezegd: 'Nu klopt het.' Kortom: iedereen was positief. 'Mam, ik wil nooit meer anders,' zei ze stralend. Een paar weken later ging Bram voor het eerst met zijn bril op naar school. Wieke keek hem 's ochtends aan en zei geschokt: 'Durf je dat? Met die bril op naar school?!' Ik kwam niet meer bij van het lachen. Een jurk aan naar school doet ze zonder blikken of blozen, maar een bril vindt ze spannend! Dat was voor mij het teken: als dit zo normaal voor jou voelt, kunnen we niet anders dan je hierin ­volgen en kiezen voor jouw geluk, wat anderen daar dan ook van denken of vinden.'

Van Wout naar Wieke 'Maar ja, dan heb je een kind dat er weliswaar uitziet als een meisje, maar nog wel een jongensnaam heeft. Dat zorgde nogal eens voor vervelende situaties. Wanneer ik haar in de speeltuin riep en iedereen verbaasd opkeek omdat ze een jongen ­verwachtten, maar er een meisje aan kwam lopen, bijvoorbeeld. Of de keer dat er een invalmeester heel hard moest lachen toen ze zich – in jurkje en al – voorstelde als Wout. Hij bedoelde het niet verkeerd. Hij zag gewoon een schattig, blond meisje staan en dacht dat ze een grapje maakte, maar voor zo'n kind is dat natuurlijk verschrikkelijk. Dus kwamen we op het punt dat ze een meisjesnaam wilde. Hoewel ik er echt wel van overtuigd was dat zij het heel graag wilde en dat de mening van de buitenwereld er niet toe doet, vond ik die naamsverandering het lastigste stuk tot nu toe. We hadden haar jongensnaam zorgvuldig gekozen, voor mij had die naam een lading, een emotionele waarde. Daarnaast had ik nog meer twijfels. Is ze niet te jong? Moet ik hier wel in meegaan? Gaat het niet te snel? Te snel voor mij misschien, want voor haar was het zonneklaar. Ze liep eigenlijk al honderd stappen op mij voor in het acceptatieproces.

Als ze als meisje was geboren, hadden we haar Fieke genoemd. Maar het leek ons mooi om de 'W' te behouden. Zo van: dit is de eerste letter die we je ooit hebben meegegeven en hoewel je naam verandert, blijft dit altijd jouw letter, óók als je ooit besluit toch weer als jongen door het leven te willen gaan. Zo werd de F voor de W gewisseld en kwamen we op Wieke. Ze vond het prachtig. Om eraan te wennen zijn we eerst met een paar ­bevriende gezinnen op vakantie gegaan. Daar draaiden we een 'proefweek' met haar nieuwe naam. Dat ging in het begin nog van: 'Wou- eh, Wieke!' Maar al snel raakten we er allemaal aan gewend. Ik zag Wieke voor m'n ogen opbloeien. Ze was opener, vrolijker, assertiever. Aan het eind van de vakantie zei ze: 'Mama, ik wil nooit meer anders. Dit is wie ik ben.' We vieren die dag nog elk jaar: 1 augustus 2018, de dag dat ze haar eigen naam veranderde en dat aan iedereen liet weten met een zelfgetekende kaart. Pas zes jaar oud. Piepklein en toch al zulke grote stappen. In één jaar ging ze van voor het eerst in een jurk naar school, naar haar naam veranderen. Dat is heel veel, maar we zagen haar opbloeien. Van een stil, teruggetrokken jongetje ging ze naar een heel open, vrolijk meisje.'

Het officiële traject 'Nu Wieke echt als meisje door het leven ging, was het ook tijd om het medische traject te starten. We hebben haar aangemeld voor de wachtlijst voor transgenderzorg en ons aangesloten bij de patiëntenbelangenorganisatie Transvisie. Er kwam een voorlichter op school die de leerkrachten van alles vertelde over de praktische zaken. Naar welk toilet zou ze gaan? Waar kleedt ze zich om? Hoe kunnen ze omgaan met vragen van ouders? De school ging daar heel prettig mee om. Natuurlijk vonden zij het ook spannend hoe andere ouders zouden reageren, maar ze stonden vierkant achter ons. Gelukkig zijn er richting de school nooit vragen van ouders geweest en kon Wieke dus vanaf groep 4 naar de meisjes-wc's en -kleedkamers.

Iedereen behandelde haar weliswaar als een meisje en noemde haar Wieke, maar officieel had ze haar jongensnaam nog. Overal waar je je moet legitimeren – bij de GGD bijvoorbeeld – moesten we het hele verhaal uitleggen. Elke keer dat dat gebeurde, zag ik haar koppie wegtrekken. Ze wilde dat kaartje het liefst helemaal niet zien. Het is heel belastend om elke keer weer te moeten bewijzen wie je bent, zeker voor een kind. Op een gegeven ­moment was ze het zó zat dat ze vroeg: 'Wat moet ik doen om dit officieel te veranderen?' 'Dat kan pas vanaf je zestiende,' ­antwoordde ik. 'Maar ik wil het echt nu, ik kan het toch gewoon vragen? Jij zegt zelf altijd: als je het niet vraagt, weet je zeker dat het niet lukt.' Geen idee van wie ze het heeft, maar Wieke is enorm doortastend. Dus legde ik uit dat ze het dan aan de ­rechter moest vragen via een advocaat. Nog geen uur later had mevrouw haar brief klaar. Een prachtig verzoekschrift waarin ze schreef: 'Hoe kan ik op een kaart laten zien wie ik ben als er op die kaart niet staat wie ik ben?' Daarmee omvatte ze het probleem zó treffend. We vonden een advocaat die het wel ­wilde proberen. Een paar maanden later kwam het oordeel van de rechter. Hij vond Wiekes verhaal zo overtuigend en ons zo steunend daarin, dat hij overstag ging. Daarmee is Wieke – voor zover de advocaat weet – het jongste transgenderkind dat dat voor elkaar kreeg. Sinds augustus 2022 heeft Wieke een nieuwe identiteitskaart met haar nieuwe naam. Ze is er dolblij mee. Goed, dat er nog steeds een 'm' staat bij geslacht vindt ze ­vreselijk, maar daar zegt ze nu maar gewoon over dat het de 'm' van meisje is.'

Bang voor de puberteit 'Haar lijf accepteren zoals het nu is, vindt ze heel moeilijk. Er zit iets in die onderbroek waarvan ze absoluut niet wil dat het er zit. En wat bij haar vriendinnen nu allemaal begint te groeien, heeft zij juist niet. 'Mama ik wil het allerliefst borsten voor Sinterklaas,' zei ze laatst. 'Je hoeft me geen cadeautjes te geven, als ik die maar krijg.' Het breekt mijn hart, maar het gaat nu gewoon nog niet. Ze is ook bang voor haar eigen puberteit: de adamsappel, baardgroei, een lagere stem. Dat hangt als een donderwolk ­boven haar hoofd.