Dit is hoe je een collega confronteert die over je grens heen gaat

Van seksuele intimidatie tot discriminerende opmerkingen: uit onderzoek blijkt dat een op de vijf werkenden in Nederland wel eens te maken heeft gehad met grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Dit gebeurt niet alleen bij ongelijke machtsverhoudingen: bij meer dan de helft van de gevallen is een directe collega de dader. Hoe confronteer je een collega die over je grens heen gaat?

Die ene van marketing die ongevraagd je schouders masseert, een briesende manager die schreeuwend aan je bureau staat of een collega die grapjes maakt over je gewicht: het zijn allemaal vormen van grensoverschrijdend gedrag. Evita Lammes, deskundige sociale veiligheid en auteur van het boek Waar ligt de grens, legt uit dat grensoverschrijdend gedrag een parapluterm is die meestal verwijst naar vier categorieën waartegen een werkgever jou moet beschermen: seksuele intimidatie, agressie, discriminatie en pesten. 

Herkennen en confronteren Volgens Evita vinden mensen het vaak moeilijk om te bepalen waar hun grens ligt. Regelmatig krijgt ze de vraag wanneer iets precies grensoverschrijdend is. 'Je kunt kijken naar wat er juridisch niet mag, maar er zijn natuurlijk ook andere dingen die niet gepast zijn. Ik kan helaas niet vertellen waar jouw persoonlijke grens ligt, hiervoor moet je echt reflecteren op je eigen gevoel.' Ga dus uit dat koppie en check in bij je gevoel. 'In de psychologie noemen ze vier basisgevoelens: blij, bang, bedroefd en boos. Deze vier zeggen iets over wat jij van de situatie vindt. Als je je blij voelt, is er meestal geen grens in zicht. De andere drie hebben een boodschap over je grenzen.'

Lees ook: Als ik in mijn bikini op Instagram sta, moet ik niet zeuren dat zij met een stijve leuter in hun hand zitten

Evita merkt in haar workshops dat mensen het vaak lastig vinden om een collega te confronteren. 'Er zitten natuurlijk verschillende gradaties in grensoverschrijdend gedrag. Zo heeft een kwetsende opmerking waarschijnlijk een andere aanpak nodig dan seksuele intimidatie,' legt Evita uit. 'Bij aanranding kan ik me voorstellen dat je liever naar een persoon binnen de organisatie stapt, omdat je die collega zo min mogelijk wil zien.'

Tegelijkertijd ziet Evita dat mensen zo'n situatie vaak geheim houden uit schaamte. 'Neem allereerst iemand in vertrouwen bij wie je jezelf veilig voelt en maak daarna een melding bij iemand hogerop,' adviseert ze. 'Voel je je niet veilig genoeg bij je leidinggevende? Dan is er altijd de mogelijkheid om naar de vertrouwenspersoon toe te gaan. Een vertrouwenspersoon luistert in principe alleen naar jouw verhaal, maar kan je ook helpen met het indienen van een formele klacht.'

Proactief, actief en reactief  Krijg je een vervelende opmerking naar je hoofd of maakt iemand aan de lunchtafel een ongepaste grap? Dan is de kans groot dat je liever iemand persoonlijk confronteert. Evita: 'In mijn boek haal ik een voorbeeld aan van een leidinggevende die grapte dat hij anticonceptie in de thee gaat doen omdat alle vrouwen zwanger raken, maar het kan ook dat iemand bijvoorbeeld een rotopmerking maakt over jouw seksuele voorkeur. Er zijn dan drie manieren van reageren: proactief, actief en reactief.'

Bij een reactieve opmerking spreek je iemand gelijk aan. 'Een vraag terugstellen is een relatief laagdrempelige manier om iets te zeggen,' tipt Evita. 'Wat bedoel je daar precies mee?' of 'waarom denk je dat dit grappig is?', zijn bijvoorbeeld goede vragen om terug te ketsen. 'Je kan bijvoorbeeld ook zeggen 'ik vind dit niet oké' of 'ik vind dit geen leuke opmerking, het maakt me verdrietig'. Probeer het bij jezelf te houden als je een ander confronteert.'

Lees ook: Terwijl we de uitspraak in Ali B's zaak afwachten, hoe vervolgt zo'n zedenzaak zich normaal gesproken?

Vaak gebeurt het ook dat je op het moment zelf met je mond vol tanden staat en 's avonds in bed denkt: shit, ik had dít moeten zeggen. Volgens Evita is het echter nooit te laat en kun je iemand ook een paar dagen later apart nemen. 'Als je direct in staat bent om te reageren is dat fijn, maar de praktijk leert dat veel mensen dat lastig vinden. Neem iemand apart en beschrijf wat er op dat moment gebeurde en wat het met je deed. Vaak voelen mensen zich ook minder aangevallen als je één op één een gesprek voert.'

Harmonie op de werkvloer  Evita hoort vaak dat mensen het eng vinden om iemand te confronteren, omdat ze er niet iets groots van willen maken. 'Maar zeg nou eerlijk: jij zou het toch ook willen weten als je per ongeluk over iemands grens was gegaan? Het kan natuurlijk dat iemand gelijk in de weerstand schiet, maar de kans is ook groot dat de ander blij is dat je het zegt en er wel iets mee doet.' Dat we het zo moeilijk vinden om een ander te confronteren, heeft volgens Evita te maken met het feit dat we het liefst harmonie willen op de werkvloer. 'Het idee dat iedereen jou leuk en aardig vindt, brengt een bepaalde veiligheid met zich mee. Dat is natuurlijk ook hoe, voornamelijk vrouwen, worden opgevoed en welke richting de maatschappij ons opstuurt. Maar weet je, het is ook oké als niet iedereen jou leuk vindt, zeker niet als je jezelf daarvoor in allerlei bochten moet wringen.'

Wat als jij de dader bent?  Het kan natuurlijk ook andersom gebeuren: dat jij per ongeluk over iemands grens heengaat. Wat doe je dan? 'Neem iemand apart, maar begin niet iemand te overladen met excuses. Vraag liever: ik deed dit en hoe was dat voor jou? Probeer goed te luisteren en schiet niet gelijk in de verdediging. Vooral als het om discriminatie gaat, willen mensen zichzelf nog wel eens fel verdedigen. Want jij bent toch zeker geen racist? Leer incasseren en besef dat we onbewust allemaal vooroordelen hebben.'

Na een gesprek kun je volgens Evita je excuus aanbieden en vertellen dat je het de volgende keer anders aanpast. 'Als je een leiderschapspositie hebt, is het goed om te benadrukken dat iemand jou altijd mag aanspreken op jouw gedrag. Geef aan dat je het vanaf dat moment beter gaat doen. Zo maken we van de werkvloer een veilige plek.'

Bestel Evita's boek Waar ligt de grens? Praktisch handboek om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen hier.