JoAnna krijgt vandaag euthanasie: 'Ik ben euforisch'

Trigger warning: drugs, mishandeling en gedachten over zelfmoord

JoAnna (48): 'Vanmiddag om 14.00 uur is het eindelijk zover: dan krijg ik euthanasie verleend en ga ik sterven. Het is niet dat ik op een dag wakker werd en dacht: weet je wat, ik ga een euthanasietraject in. Ik weet al sinds mijn tiende dat ik dood wil. Ik had geen makkelijke jeugd. Mijn ouders, en dan vooral mijn moeder, zijn de oorzaak van veel van mijn trauma's. Ik ben als kind geestelijk en lichamelijk mishandeld, heb een heftige drugsverslaving gehad en belandde in een relatie met een partner die me ook sloeg. Lang verhaal kort: ik had nogal een bewogen leven en wil niet meer verder. Ik zat er zo doorheen, dat ik een aantal zelfmoordpogingen deed, waaronder twee toen mijn dochter al was geboren. Na de laatste poging in 2018 kwam ik op de gesloten afdeling van een inrichting terecht, en realiseerde ik me dat ik mijn leven op een humane manier wil afronden. Daarom ben ik in december 2020 het euthanasietraject gestart.

Het is lastig om euthanasie te krijgen voor psychisch lijden. Als je kanker hebt, kunnen mensen zich voorstellen dat je dood wil. Maar psychisch lijden is in mijn geval net zo goed een terminale ziekte. Dat valt niet op te lossen met een wandeling, zoals ik vaak als advies kreeg. Ik stond ruim anderhalf jaar op de wachtlijst voor ik kon starten met het euthanasietraject, en moest in de tussentijd verschillende therapieën proberen en medicatie slikken om te kijken of ik me daardoor beter zou voelen. Dat heb ik allemaal gedaan, maar alleen om dichter bij mijn einddoel te komen. Ik heb nooit gedacht dat mijn problemen op te lossen zijn, daarvoor zitten ze veel te diep. Sommige therapeuten wilden me zelfs niet helpen, omdat ze dachten dat een behandeling toch niet zou uitmaken. Het wachten en de therapieën waren killing. Door over mijn trauma's te praten, raakte ik steeds weer in een enorme neerwaartse spiraal. Ik vond het de afgelopen twee jaar vaak heel verleidelijk om mezelf iets aan te doen – juist ook omdat euthanasie nog zover weg was en mijn situatie eindeloos leek. 

Vanaf september 2022 was het eindelijk zover: een arts, second opinion-arts en euthanasieteam zouden mijn situatie bekijken en beslissen of die inderdaad erg genoeg is voor euthanasie. Het wachten op groen licht duurde een maand of twee, zó lang. Het waren misschien wel de zwaarste acht weken van mijn leven. Ik had een heel slecht gevoel bij de gesprekken, en was bang dat mijn verzoek afgewezen zou worden. Mijn zus heeft vaak getwijfeld of ze me de dag erna nog wel zou spreken, zo bang was ze dat ik in de onzekere tussentijd zelfmoord zou plegen. Die angst was terecht, ik dacht ook vaak dat ik het beter zelf kon doen. Ik weet niet hoe ik het gedaan heb, maar ik heb het gehaald tot het eindgesprek op 21 november. En toen kreeg ik gelukkig groen licht. 

De sterfdatum die ik in mijn hoofd had, was 12 december: de geboortedatum van mijn oma. Met mijn opa en oma had ik een heel goede band, zij zijn de enigen die mij de meest onvoorwaardelijke liefde ooit hebben gegeven. Maar op die datum stond al een euthanasie gepland, en daarna was de eerstvolgende datum 15 december. Mijn dochter wilde heel graag nog samen kerst vieren en sushi eten, dus koos ik de tweede optie: 23 januari. Ondanks dat ik 2023 eigenlijk niet meer mee wil maken. Toen ik mijn dochter dat vertelde, zei ze: 'Maar mam, als je 15 december wil gaan dan mag je gaan hoor.' Echt een superkind, die dochter van mij. 

Ik voel me er heel kut over dat ik mijn kind achterlaat. Ze is nu 22 jaar, en voor haar is het heel zwaar dat haar moeder uit het leven wil stappen. Ik wil haar niet kwetsen, ik wil haar nooit zien huilen. En dat ik dan degene ben die deze keuze maak, maakt het nog moeilijker om haar pijn en verdriet te aanschouwen. Ik heb tegen haar gezegd dat het niet aan haar ligt dat ik euthanasie pleeg. Dat weet ze ook, zei ze. Ik heb niet het gevoel dat ze het me kwalijk neemt. We zijn elkaars beste vriendinnen. Maar als ik door blijf leven, weet ik dat er een moment komt waarop ik er zelf een einde aan maak. En ik wil niet dat mijn dochter mij gaat vinden en zo'n laatste beeld van mij op haar netvlies heeft. 

Lees ook: Eline (33) adopteerde drie kinderen tegelijk: 'Ze wilden terug naar Hongarije'

Ik krijg weleens opmerkingen van mensen – veelal onbekenden – die me waardeloos vinden omdat ik mijn kind achterlaat. Of ze snappen niet waarom ik zwanger ben geraakt als ik zo'n zwaar leven heb. Mijn zwangerschap was ongepland, maar toch vind ik die vooroordelen zwaar. Natuurlijk breekt het mij om mijn dochter verdrietig te zien. Ik vermijd het om haar pijn te voelen. Het is niet dat ik niet van haar hou, maar ik hou niet genoeg van mezelf om in leven te blijven. Gelukkig heeft ook zij haar eigen behandelteam. En ze heeft een goed vangnet, een lieve vriend. Ik ben blij dat ik hem nog ken en weet met wie ze samen is. Dat stelt me gerust. 

Ondanks het verdriet om mijn dochter, verkeer ik in een heel euforische staat sinds ik een datum en tijd van overlijden heb. Het einde is echt in zicht, mijn sterven is concreet. Tot januari overbruggen was te doen. Normaal gesproken teken ik heel veel als ik me slecht voel, maar afgelopen weken heb ik amper kunnen tekenen. Ik had nog een aantal opdrachten staan – vrienden en familie die een tekening van me wilden – maar ik wist niet hoe ik dat voor elkaar moest krijgen. Ik was ook nonchalanter als het op geld aankwam. Ik leefde van een uitkering en kon 55 euro per week besteden aan boodschappen, maar kocht vorige week wel een stuk zalm van vijftien euro. En de verwarming stond ook gewoon de hele dag aan. Fuck it, ik ga toch dood. Ik wilde nog wel een beetje lekker leven. Mijn laatste weken op aarde waren gevuld met leuke dingen: een dag doorbrengen met al mijn neven en nichten en hun kinderen. Een leuke dag met mijn vriendinnengroep. En ik hield een Harry Potter-avond. Ik wilde zoveel mogelijk tijd spenderen met de mensen van wie ik hou en die mij de laatste jaren hebben bijgestaan. Ik ben alleen maar bezig met hoe anderen zich voelen, en dat zij oké zijn met mijn beslissing. Daardoor vergeet ik soms dat ik zelf ook in een rouwproces zit. Ik laat zelf ook een leven en mijn dochter achter waar ik veel verdriet om heb. Ik vind het best zwaar om met mijn eigen emoties om te gaan. 

Een ander belangrijk proces dat ik doormaak nu ik weet dat ik ga overlijden, is vergeving. Ik heb altijd in mijn hoofd gehouden: als ik kom te overlijden, wil ik in staat zijn om iedereen te vergeven. Ik vergeef mijn ouders voor wat ze me hebben aangedaan. We hebben nu geen contact meer en ze komen ook niet op de crematie. Ze weten vast wel dat ik kom te overlijden en ze hebben niks laten weten, dat is voor mij oké. Die berusting heb ik gevonden. Veel familieleden en vrienden namen afstand toen ik vertelde dat ik een euthanasietraject inging. Ze vinden het bijvoorbeeld te dichtbij komen, en willen zichzelf dat verdriet niet aandoen. Het euthanasietraject is daardoor best een eenzaam proces. Een beetje medeleven had daarin verschil kunnen maken. Maar ook dat vergeef ik iedereen.

Lees ook: Sandra ging als vrijwilliger naar Palestina: 'Kinderen zijn gewend aan traangas'

Vandaag zijn alleen m'n dochter, zus en lievelingstante erbij. Voor ik de injectie krijg, gaan we eerst nog sushi eten. Ik denk dat ik het moeilijk krijg op het moment dat ik mijn ogen sluit en gelukkig word, maar het verdriet van mijn geliefden zie. Ik was lange tijd bang dat ik niet in de hemel zou belanden als ik zelf een einde aan mijn leven zou maken, maar daar heeft een dominee me gerust in gesteld. Ik geloof nu dat ik straks in de hemel kom en weer samen ben met mijn opa en oma. 

Het draaiboek van mijn crematie is al sinds mijn tienerjaren af, zodat als ik zelfmoord ging plegen, alles op papier stond. Ik heb twee diensten: een troostdienst op 26 januari, waarna mijn kist in de kerk blijft 's nachts en mijn kistdragers over me waken. Op 27 januari is de Molukse crematie met pasteitjes en lemper. Ik wil mijn dochter niet belasten met grafonderhoud en -kosten, daarom word ik gecremeerd. Op internet las ik over eternal reefs, van je as wordt dan kunstmatig koraal gemaakt en dat doen ze terug in de zee zodat er nieuw koraal groeit. Dat lijkt me een mooie bestemming, maar mijn dochter mag me ook uitstrooien onder de treurwilg tegenover mijn huis of mijn as bewaren. Ik heb de afgelopen drie jaar mijn haar laten groeien, zodat ik het vlak voor mijn dood kan afscheren en doneren aan vrouwen met borstkanker. Al mijn kleding en schoenen doneer ik aan een vrouwenopvang. Meubels geef ik weg, mijn zus heeft de ei-stoel al geclaimd, en wat overblijft gaat naar de kringloop. Ik heb zelf nooit de juiste hulp gekregen voor mijn problemen, misschien dat daar die behoefte vandaan komt om iets voor anderen te doen.

Alleen mijn organen ga ik niet doneren. Sterker nog, mijn baarmoeder is een aantal jaar geleden verwijderd en die bewaar ik thuis in een geprefereerde pot. Die gaat mee m'n kist in. Ik ben heel de wereld op gekomen, ik ga er ook weer heel uit. Voor de crematie heb ik een opname van mezelf gemaakt terwijl ik The Family Tree van Venice zing. Dat wordt afgespeeld als ze me de kerk uitdragen, zodat we dat nummer nog met z'n allen kunnen zingen.

Voor mijn dochter staat straks een herinneringskistje klaar: ik heb een dekentje gebreid – ik brei nooit – voor als ze later een kindje krijgt. Dat kan ze in het wiegje leggen. En op usb wil ik filmpjes zetten, zodat ze altijd even naar me kan kijken en mijn stem kan horen. En er ligt een hele stapel kaarten, zodat ze op haar verjaardag nog wel een felicitatie van me krijgt. Mijn kat Trixie gaat naar een vriendin als ik overleden ben. Dan hoeft mijn zus na mijn dood alleen nog de huur op te zeggen, want verder is alles geregeld.

Wat mij betreft kan het niet snel genoeg 14.00 uur zijn. Veel vrienden en familie vragen of ik ze na mijn overlijden een teken wil geven. Als ik dat allemaal moet doen, heeft mijn geest de komende twee jaar alsnog geen rust. Ik ga dood voor m'n rust, niet om nog bij allemaal mensen langs te moeten. Ik heb daar een hele dagtaak aan joh, als ik bij iedereen met het licht moet knipperen. Alleen bij mijn dochter wil ik misschien wel langskomen als vlinder. Als mensen zeggen dat ze me gaan missen en van me houden, kan ik me dat niet voorstellen. Wie gaat mij nou missen? Ik heb er nooit mogen zijn. Dat gevoel draag ik al mijn hele leven mee, en heeft er nu toe geleid dat dit mijn situatie is. De kans dat ik me vandaag nog bedenk is echt nul. Mijn tijd zit er hier wel op, ik kan niet wachten.'