Sandra ging als vrijwilliger naar Palestina: 'Kinderen zijn gewend aan traangas'

Sandra vertrok naar Palestina voor een internationaal programma dat zich inzet voor vredesactivisme. Vrijwilligers van over de hele wereld zijn aanwezig in Palestina om bescherming te bieden. Het idee en doel daarachter: er worden minder eenvoudig mensenrechten geschonden als vreemde ogen meekijken. Aan Sandra de niet zo schone taak om het te rapporteren als er inderdaad mensenrechten geschonden werden. En dat was helaas broodnodig.

Mensenrechtenschendingen waarnemen dus. Klinkt groots. Sandra vertelt hoe dat werk eruitzag: 'Eén van mijn belangrijkste taken was waarnemen tijdens de ‘school run’. Veel kinderen tot 12 jaar die naar school gingen, moesten langs zogenoemde checkpoints: gebieden waar de kans bestaat dat Palestijnse kinderen Israëliërs tegenkomen. De kans dat de kinderen zich daar bang of geïntimideerd kunnen voelen is door die mogelijke confrontatie heel groot.

Bij de checkpoints heb ik veel gezien en meegemaakt: meerdere keren per week werd traangas ingezet. De eerste keer dat ik dat meemaakte was bizar, maar ik wende er vrij snel aan dat ze het zo vaak gebruiken. Ook heel schrijnend: ik merkte dat de kinderen ook een mechanisme hebben ontwikkeld om hiermee om te gaan. Voor hen is bespoten worden met traangas alledaagse kost. Daarom hebben ze altijd een sjaal bij zich om voor hun mond te houden. En ze kunnen heel goed inschatten wanneer een situatie escaleert. Dan zie je ineens dat een groep kinderen snel een steegje inschiet of sneller naar een checkpoint toeloopt.

Sandra in actie bij een checkpoint

Elke keer als er traangas werd ingezet tegen schoolgaande kinderen, schreef ik een rapportage. Een andere situatie die ik rapporteerde die me bijbleef, is die keer dat twee zusjes van 11 en 13 jaar werden gearresteerd door soldaten omdat die dachten dat ze een schaar bij zich droegen. Hun moeder deed alles om dat tegen te houden, maar dat lukte niet. Met tiewraps om hun polsen werden ze afgevoerd naar een militaire basis waar ze zonder hun ouders ondervraagd werden. De dag erna ben ik bij het gezin langsgegaan. De meisjes waren weer vrij en behoorlijk emotioneel, ondanks dat ze gewend zijn aan de intimidatie en ondervragingen. 

Ik ben bijna elke dag staande gehouden door soldaten met de vraag wat mijn reden van aanwezigheid was. Ze waren duidelijk niet blij met internationale aanwezigheid. Mijn paspoort is gemiddeld drie keer per week gefotografeerd en er is ook een keer een foto van mijn gezicht genomen: behoorlijk intimiderend. Maar toch heb ik me nooit onveilig gevoeld in Palestina. Als zich wel een onveilige situatie voordeed, zoals bijvoorbeeld een stenenregen van Israëlische kolonisten richting Palestijnse winkels, werd ik altijd snel door locals in veiligheid gebracht. 

Met één local heb ik nog regelmatig contact: Leyla. Haar ontmoette ik tijdens mijn dagelijkse wandeling door de souk, de oude stad van Hebron met allemaal winkeltjes. In die straat zaten Palestijnse winkeliers gevestigd, maar daarboven woonden veel Israëliërs. Omdat er zoveel spanning was, werden er regelmatig afval, urine en spullen naar de winkels beneden gegooid. Winkeliers hebben daarom een net gespannen waarop het afval terecht komt. Heel indrukwekkend toen ik daar voor het eerst doorheen liep: op het net lagen zoveel stenen. Tijdens mijn dagelijkse rondje werd ik in bijna elke winkel wel op de koffie of thee gevraagd, en zo ook door Leyla.

Leyla noem ik mijn Palestijnse moeder. Ze werkt voor Women in Hebron: een Palestijnse organisatie die ze heeft opgericht waarvoor ze allemaal kussens en kleding die vrouwen thuis borduren en naaien verkoopt. Het geld dat ze ermee verdient gaat naar die vrouwen. Met haar app en bel ik nog steeds een paar keer per week. Ze vraagt best veel naar mijn leven hier. Het voelt heel onrechtvaardig dat ik de kans heb om naar Palestina te gaan wanneer ik wil, maar dat zij niet weg kan gaan wanneer zij wil. Daar zijn namelijk allerlei vergunningen voor nodig van Israëlische autoriteiten die niet zomaar verkregen kunnen worden. Ik heb Palestina meegemaakt en kon op elk willekeurig moment het geweld, de dreiging en spanning verlaten en terugkeren naar het fijne leven in Nederland. Zij kan dat niet. Daar klaagt ze nooit over, maar dat vind ik toch lastig.

Toen ik terugkeerde naar Nederland, had ik zeker een maand nodig om bij te komen. Ik heb best veel gereisd in mijn leven, dus ik had niet verwacht dat die drie maanden Palestina zo'n impact op me zouden hebben. In het begin was ik ook niet per se het leukste gezelschap voor vrienden en familie. Ik relativeerde alles extreem, tot het irritante aan toe. Mijn vriendinnengroep probeerde bijvoorbeeld kaartjes te scoren voor een festival, maar dat was mislukt. Dat leidde tot heel veel irritatie bij mijn vriendinnen, terwijl ik alleen maar dacht: waar maken jullie je druk om? Wat Palestijnen meemaken is niet te vergelijken met waar wij ons druk om maken. Of die keer dat mijn vriend zeurde dat zijn oven steeds zo piepte. Een paar dagen later klaagde hij daar nog steeds over, en dacht ik echt: waar héb je het over?

Dat relativeren doe ik nog steeds wel een beetje, maar ik stoor me er wel minder aan als anderen klagen over onbenulligheden. Ik wil graag nog een keer terug naar Palestina. Het conflict heeft me gegrepen. Ik zie heus wel dat ik geen verschil ga maken daar, maar ik denk wel dat ik internationale aandacht en solidariteit met de mensen daar kan brengen. En dat is me heel veel waard.'