Dagenlang raakt Paula (33) haar aanrecht niet aan. Kliekjes van vrijgevige vrienden neemt ze gretig aan. Als de supermarkt een nieuwe magnetronmaaltijd in het assortiment heeft, is Paula de eerste die dat opvalt. En de bezorgers van haar favoriete Thuis­bezorgd-restaurants groeten haar alsof ze een vriendin is. Anderen maken haar eten, Paula eet het met liefde op. Maar, toegegeven: wel met een beetje schaamte. 'Ik kan gewoon niet zo goed koken,' zegt ze. 'Een jaar geleden kookte ik voor het laatst voor een groep collega's. We maakten allemaal één gerecht en ik nam de tomatensoep onder mijn hoede.' Soep, dacht Paula, dat is ­makkelijk. Dat brandt heel moeilijk aan. Ze begon vier uur van tevoren, maar kwam al in de knoei toen in het recept stond: pel de tomaten. 'Ik heb Youtube erbij gepakt, toen bleek dat je die tomaten dus eerst moet koken om het velletje eraf te halen. Voor ik het wist was ik een uur verder, had ik zes tomaten naar de filistijnen geholpen en stond het zweet op mijn bovenlip.' O en wellicht ten overvloede: 'De soep was niet te vreten.'

Paula is niet de enige die bijna nooit kookt. Nederlanders ­blijken de kortste kokers ter wereld: gemiddeld brengen we per dag achttien minuten in de keuken door. En als die trend zo doorgaat staan we in 2057 nog maar acht minuten in de ­keuken, vermoedelijk om een magnetronmaaltijd van een ­folie te ontdoen. De helft van de Nederlanders had vorig jaar bovendien minstens één keer per week geen f*ck zin om te koken, zo blijkt uit cijfers van het Foodservice Instituut Nederland (FSIN) – een jaar daarvoor was dat nog maar 35 procent. Dit onafhankelijk kennisinstituut stelt dat de trend van minder ­koken en meer bestellen al een tijdje bestaat, maar door c­orona is versneld. 'We zijn in een tijdmachine gestapt,' zei FSIN-directeur Inga Blokker vorig jaar tegen de Volkskrant. 'De ­ontwikkelingen die we nu zien, hadden we over een aantal jaar verwacht.' Vooral jonge mensen zijn enthousiaste Thuisbezorgd-groupies: 44 procent bestelt op luie dagen.

Bestelschaamte Een van de redenen die het FSIN daarvoor aandraagt, is mentaal gemak. Uit cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) blijkt dat Nederlanders niet minder uren aan vrije tijd hebben, en ook niet meer tijd aan zorgtaken of werk besteden, maar wel meer gejaagdheid en drukte ervaren. Juliette (27) herkent dat. Ze kan 'best wel koken', denk aan een makkelijke risotto inclusief een citroentje en wat peterselie. Maar: 'De drempel om na een lange werkdag nog naar de supermarkt te moeten om een hele lijst aan ingrediënten te halen, is gevoelsmatig hoger dan het Andesgebergte en de Himalaya bij elkaar,' zegt ze. Ze werkt bij een marketingbureau in Rotterdam, is ambitieus en vaak niet vóór zevenen thuis. 'Ik ben tien keer sneller als ik iets bestel. En ja, ik heb ook wel bestelschaamte, vooral tegenover de buren. Ik hoor ze gewoon denken als er een scooter voor mijn deur staat: heeft ze nu wéér niet gekookt?! Maar ja, de voordelen zijn groter. Ik heb namelijk ook geen afwas achteraf, hè.'

Lekker makkelijk 'Het wordt ons ook wel heel makkelijk gemaakt met al die bezorgende restaurants en afhaalmogelijkheden,' zegt Hans ­Dagevos, consumptiesocioloog bij de Wageningen University.

'Bovendien zijn in Nederlandse steden en dorpen restaurants met keukens van over de hele wereld te vinden. Het maakt dat we minder afhankelijk zijn van grootmoeders recepten. Wat dat betreft, zijn we ook individualistischer geworden: we snuffelen een beetje aan die keuken, we bestellen daar eens een keer.' Eten is ook minder een rustmoment geworden in onze 24 uurseconomie: soms nemen we even snel een broodje op de vuist of trekken we een diagonaaltje uit de Febo-muur – kan allemaal gewoon.

'Koken is niet meer relevant,' zegt culinair journalist Klaartje Scheepers. Ze bekeek voor haar boek over de Nederlandse eetcultuur hoe de Allerhande van de Albert Heijn de afgelopen zeventig jaar is veranderd en concludeerde dat het aantal ­producten dat direct eet-klaar is, drastisch is toegenomen. 'We kunnen vrijwel alle stappen in de bereiding overslaan. Maar op die manier hebben we ook steeds minder binding met ons eten en waar het vandaan komt.'

Als we niet uitkijken, verleren we het, denkt Scheepers. 'Ik denk dat veel mensen niet meer durven om twee pastinaken – ik noem maar wat – een kip, wat water en wat kruiden uit de kast te trekken om daar zelf iets van te maken. We hebben daar een boek voor nodig, met een recept, waarin heel precies staat wat we wanneer precies moeten doen, tot op de minuut en de hoeveelheid theelepels zout toe. Uit de losse pols koken: dat deden de mensen vroeger, toen er nog geen Google was.' Eeuwig zonde deze ontwikkeling, vindt Scheepers. Want k­oken is een onderdeel van een cultuur. 'Elk gezin, elke familie heeft eigen gerechten en eigen kook- en eettradities. Als we stoppen met koken, worden die tradities ook niet meer doorgegeven.'

Lief voor jezelf zijn 'Koken verbindt,' zegt consumptiepsycholoog Dagevos. 'Mensen bestellen ook vaak omdat het grote voordeel is dat je weet wat je krijgt, en je weet vaak ook van tevoren al dat het goed is. Het geeft mensen zekerheid. Maar het zelf doen heeft iets verzorgends; als je kookt, zorg je voor mensen die je lief zijn. En het is ook verzorgend voor jezelf, want het is vaak veel ­gezonder dan een afhaalmaaltijd.'

Ook kok Anna Janse ziet elke dag weer hoe verbindend het is om sámen te koken. Ze werkt in een restaurant in Groningen, waar mensen worden begeleid naar betaald werk of een ­dagbesteding krijgen. 'Er werken hier mensen met heel veel verschillende culturele en sociale achtergronden, en ik zie het elke dag weer: koken verbindt deze mensen met elkaar,' vertelt ze. En tijdens het koken komen er mooie gesprekken op gang. 'Je hoeft elkaar niet in de ogen te kijken, je bent bezig met je handen en het recept, dit maakt het soms makkelijker om moeilijkere onderwerpen te bespreken.' Anna is zelf 28 en kan zich geen leven zonder koken voorstellen, maar ze ziet ­tegelijkertijd dat leeftijdsgenoten zich eerder geen leven meer zonder afhaalmaaltijden kunnen voorstellen. 'Toen ik klein was, kookten mijn ouders om beurten elke dag. En die ene dag dat ze geen tijd hadden, kwam mijn oma bij ons koken. Dat is nu echt anders.'