Terwijl we de uitspraak in Ali B's zaak afwachten, hoe vervolgt zo'n zedenzaak zich normaal gesproken?

Leonie is niet alleen zelf advocaat, ze is ook eigenaar van advocatenkantoor Meester Leonie Strafrechtadvocatuur, dat regelmatig verdachten van zedendelicten bijstaat. Dat zijn vaak ingewikkelde zaken, vertelt ze. 'Het gaat vaak om situaties die zich in besloten kring afspelen en waarbij alleen aangever en verdachte - ik zeg bewust geen slachtoffer en dader, want dat kun je pas vaststellen als een rechter daarover heeft geoordeeld - aanwezig zijn. Die twee verklaringen staan vaak lijnrecht tegenover elkaar.' Het kan dan zo zijn dat de aangever zegt dat er wel seks is geweest en de verdachte van niet, maar ook dat ze allebei zeggen dat er seks is geweest, alleen dat het volgens de verdachte vrijwillig was en volgens de aangever niet. 'Dat maakt het lastig, want in Nederland geldt de regel unus testis, nullus testis, oftewel: één getuige is geen getuige. Iemand mag niet veroordeeld worden op basis van wat één getuige zegt.' Steunbewijs In zo'n situatie - waarbij geen andere getuigen aanwezig waren - is steunbewijs nodig, een bewijsmiddel dat (bepaalde onderdelen van) een getuigenverklaring direct kan bevestigen. 'Stel dat een aangever in een zedenzaak na het vermeende delict direct overstuur en huilend een vriendin heeft opgebeld, en die vriendin uit eigen waarneming dus getuige is geweest van de emotie, dan kan dat steunbewijs zijn. Maar stel dat de aangever dat een paar maanden later heeft verteld en verder geen emotie heeft getoond, dan niet, want dan blijft het bij het verhaal van de aangever. Ook al zou aangever het verhaal aan tien mensen vertellen: het verhaal blijft dan afkomstig uit één en dezelfde bron.' Er hoeft overigens niet per se een ander persoon bij betrokken te zijn. 'Als op de computer van de verdachte porno wordt aangetroffen waarin iemand gedwongen wordt tot seks, kan dat ook steunbewijs zijn.' Schakelbewijs Er bestaat ook nog iets als schakelbewijs, wat het geval is als er meerdere zaken met dezelfde modus operandi (voor de mede-leken onder ons, dat is Latijn voor manier van werken) zijn gepleegd. Leonie: 'Stel dat iemand al drie keer iemand om het leven heeft gebracht met een touw om de nek en een mes in het hart, ik zeg maar wat, dan kunnen die zaken als ondersteunend voor elkaar worden gezien.' Media-aandacht Verder is er het trial by media-aspect dat bij zaken die veel media-aandacht krijgen - daar valt deze uiteraard ook onder - nog weleens tot strafvermindering kan leiden. Leonie geeft het voorbeeld van de Eindhovense 'kopschoppers', een zaak uit 2013 waarbij een man zo werd mishandeld, geschopt en geslagen dat hij buiten bewust zijn raakte. Voordat er een uitspraak in die zaak werd gedaan werden de verdachten met naam en toenaam op social media gezet, waardoor er bijvoorbeeld mensen bij hun woning stonden. 'Lang verhaal kort: dat leidde uiteindelijk tot strafvermindering.' Lees ook: 'Zij heeft hem gewoon verkracht, kijk naar haar' Of er van bovenstaande dingen sprake is in de Ali B-zaak? Dat is de vraag. Sowieso wil Leonie geen inhoudelijke spraken over die zaak doen, omdat zij niet de advocaat is in deze zaak en dus het dossier niet kent. Wel zegt ze het volgende: 'Een officier van justitie zal een zaak alleen aanbrengen als die van mening is dat er voldoende bewijs is, anders wordt het op voorhand geseponeerd. Gaat het om een verkrachting waarbij alleen aangever en verdachte aanwezig waren en is er geen enkel steunbewijs? Dan wordt er waarschijnlijk niet gedagvaard.' Dat gebeurt vaker dan je misschien zou verwachten. In 2020 vroeg het Algemeen Dagblad nog cijfers op bij politie, justitie en rechtbanken over zedenmisdrijven in de afgelopen drie jaar, waaruit bleek dat van de aangiftes van verkrachting in die periode 58 procent werd geseponeerd. 'Vergis je er alleen niet in,' zegt Leonie, 'dat gaat ook over valse aangiftes. Dat er onvoldoende bewijs is, betekent niet dat iets niet is gebeurd - er zullen ongetwijfeld rechters zijn die geloven dat een verkrachting heeft plaatsgevonden maar die toch moeten vrijspreken - maar andersom is ook niet iedereen die beschuldigd wordt schuldig. Je wil natuurlijk altijd voorkomen dat een onschuldig iemand wordt veroordeeld, dus in die zin vind ik het goed dat de bewijsminimumregel er is.' Nieuwe wet Over regels gesproken, vanaf 1 juli 2024 wordt de nieuwe Wet seksuele misdrijven aangenomen. 'In de huidige situatie, nog een week dus, moet er sprake zijn van dwang. Zie bijvoorbeeld artikel 242 Wetboek van Strafrecht (verkrachting): 'Hij die door geweld of een andere feitelijkheid of bedreiging met geweld of een andere feitelijkheid iemand dwingt tot het ondergaan van handelingen die bestaan uit..' Vanaf 1 juli komt er naast een opzetdelict ook een schulddelict bij, wat inhoudt dat er ook tot een veroordeling kan worden gekomen als er sprake is van een situatie waarbij de ene partij de seks niet heeft gewild. Dus wanneer 'diegene ernstige reden heeft om te vermoeden dat bij die persoon daartoe de wil ontbreekt'. Als het goed is wordt het daarmee makkelijker om verkrachting te bewijzen, maar het gevaar is ook dat men denkt dat het nu heel veel makkelijker wordt, terwijl nog steeds geldt dat er meer dan één bewijsmiddel moet zijn. Het verschil is dat het component dwang niet meer bewezen hoeft te worden.' Hoe sterk sta je eigenlijk als slachtoffer? Ten slotte zijn we benieuwd: hoe sterk vindt Leonie dat je vandaag de dag staat als slachtoffer van verkrachting? 'Dat is een hele moeilijke vraag. We hebben nou eenmaal een rechtssysteem met check and balances. Er moet meer bewijs zijn dan alleen jouw aangifte en hoewel ik me kan voorstellen dat dat heel frustrerend is, denk ik dat dat goed is. Als iemand aangifte tegen jou doet, wil je ook dat er aanvullend bewijs is.' Ze snapt in ieder geval wel dat veel mensen geen aangifte doen. 'Je haalt jezelf nogal wat op de hals. Je moet alles tot in detail beschrijven bij de politie, kan daarna nog kritisch verhoord worden door de advocaat van de verdachte, tijdens de zitting kom je waarschijnlijk oog in oog te staan met de verdachte, en dan kan het nog tot vrijspraak leiden ook. En als het gaat om een schadevergoeding.. Voor een verkrachting is 10.000 euro ongeveer het gemiddelde in Nederland. Er wordt vaak gezegd dat mensen aangifte doen voor het geld, maar het is niet zo dat je hier met tonnen naar buiten loopt zoals in de Verenigde Staten.' Het enige wat ons volgens Leonie nu nog te doen staat, is wachten op de uitspraak. Het Openbaar Ministerie eist een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van drie jaar, maar wat de veroordeling precies gaat worden wordt op 12 juli kenbaar gemaakt.