Sanneke Langendoen is 21 als haar moeder plotseling wordt vermist. Twee maanden later wordt ze gebeld door de politie: het lichaam van haar moeder is gevonden in de kofferbak van haar vader. In &C's maartnummer van 2024 vertelde ze hierover.

Sanneke (38): 'Mijn moeder was een sprankelende, energieke, jeugdige vrouw. Het soort moeder waarmee je een avond op stap kon gaan. Ze was frontvrouw in een band en als ze 's middags naar het centrum ging, duurde het soms een eeuwigheid totdat ze thuis was. Dan kwam ze weer honderd mensen tegen waarmee ze stond te kletsen. Mijn broertje en ik hadden een fijne jeugd. We groeiden op in een liefdevol gezin waar we vaak 'ik hou van je' tegen elkaar zeiden. Mijn band met beide ouders was altijd hecht. Later hoorde ik van vriendinnen van mijn moeder dat mijn vader erg jaloers en bezitterig was naar mijn moeder toe, maar als kind kreeg ik dat niet mee. Ja, soms was hij moe en chagrijnig, maar voor ons was hij over het algemeen gewoon een lieve vader, echt een familieman en een knuffelkont.

Toen ik ouder werd, zag ik barstjes in de relatie van mijn ouders ontstaan. Onderling werd er steeds meer gekibbeld, vooral toen ze op een gegeven moment samen in een bedrijf voor voedingsprogramma's zaten. Mijn moeder floreerde in dat bedrijf, terwijl mijn vader het een stuk minder goed deed. Ze begon zich in die periode steeds meer los te wrikken van mijn vader, maar maakte pas definitief de keuze om te scheiden nadat ze twee weken de pelgrimsroute Santiago de Compostella had gelopen. Destijds dacht ik dat ze in een midlifecrisis zat, nu besef ik dat ze moed aan het verzamelen was om haar eigen leven te leiden. Natuurlijk was ik verdrietig en wilde ik het liefst dat ze bij elkaar bleven, maar ik respecteerde haar keuze ook. Ongeveer drie weken nadat ze terugkwam van de Santiago de Compostella raakte ze vermist. De dag van de vermissing herinner ik me nog goed: ik studeerde destijds commerciële economie en woonde op kamers in Eindhoven, maar ging in het weekend vaak naar mijn ouders in Uden. Toen ik de oprit van mijn ouders opliep, kwam mijn vader mij tegemoet rijden met het matras en frame van mijn bed in zijn auto. Verrast vroeg ik hem wat hij met mijn spullen ging doen, waarna hij antwoordde dat hij ze naar de stort ging brengen. Dat zou hij hebben overlegd met mijn moeder. Geïrriteerd liep ik naar boven, waar ik een logeerkamer zonder bed aantrof. Boos belde ik mijn vriendje op om beklag te doen. 'Mijn vader gooit zomaar mijn bed weg. Wat is dit voor onzin?' Daarna wilde ik mijn moeder bellen om verhaal te halen, maar die nam niet op. Nou ja, dat kan natuurlijk. Daar zocht ik niet gelijk iets achter. Tot het de hele dag stil bleef van haar kant en ze ook niet thuiskwam.'

Lees ook: Merel (19) was jarenlang verslaafd aan GHB en crack: 'Ik deed het deels uit rebelsheid, maar ook vanwege het euforische gevoel'

Nonchalante houding 'De dag erna ontpopte ik mezelf als een ware detective. Ik zocht uit welke afspraken ze had staan en nam contact op met haar vrienden. Waar kon mijn moeder in godsnaam zijn? Het was niets voor haar om de hele dag niks te laten horen, laat staan om een dag later ook niet thuis te komen. Mijn vader reageerde daarentegen heel nonchalant: 'Ik weet ook niet precies wat je moeder continu aan het doen is,' was zijn antwoord. De dagen verstreken, en ondertussen bedacht ik allerlei scenario's in mijn hoofd: zou ze ervandoor zijn gegaan met iemand die ze tijdens de Santiago de Compostella had ontmoet? Was ze weggelopen? Of zou ze in het allerergste geval ontvoerd zijn?

Mijn vader beloofde na een hoop gedram van mijn kant dat we na een week aangifte zouden doen, eerder wilde hij niet. Dat was volgens hem niet nodig. Uiteindelijk is hij zonder mij naar het bureau gegaan, iets wat ik hem enorm kwalijk nam. We zouden toch samen gaan? Mensen inmijn omgeving vonden dat raar, zij vroegen zich af of mijn vader wel echt aangifte had gedaan. Stiekem vond ik het ook vreemd. Daarom belde ik de politie om te controleren of mijn moeder wel echt als vermist persoon was opgegeven. Dat bleek gelukkig te kloppen. Wat ik niet wist, was dat andere mensen ook al aangifte hadden gedaan. De weken van de vermissing voelde ik me verdrietig en radeloos, maar ik schakelde al snel over op een survivalmodus. Ik nam veel taken in het huishouden op me en ondersteunde mijn vader waar ik kon. In mijn ogen was hij de enige pilaar in dit gezin, hij mocht niet omvallen. Dat mijn vader achter de vermissing van mijn moeder zat, had ik nooit kunnen bedenken.'

Udense kofferbakmoord 'Als ik erop terugkijk zie ik wel signalen. Ja, er waren momenten dat hij heel emotioneel was, maar hij reageerde vaak ook quasi-nonchalant. Alsof het leven gewoon doorging. Dan sprak hij over ons drieën als gezin of ging hij ineens de spullen van mijn moeder opruimen, terwijl ik nog steeds dacht dat ze terug zou komen. Dat vind ik ook het allergrootste verraad. Ik en mijn broertje maakten ons al die tijd zorgen en hadden hoop, terwijl hij precies wist hoe het zat. Sommige kennissen vermoedden al dat mijn vader iets met de vermissing te maken had, maar ze hebben dat nooit direct in mijn gezicht gezegd. Ik denk ook niet dat het iets had veranderd voor mij. Als iemand er voorzichtig iets over zei, wuifde ik dat weg. Natuurlijk had mijn vader er niets mee te maken. Hij hield van ons gezin. In de tussentijd vonden er geregeld verhoren plaats en een maand na de vermissing kwam er ook een huiszoeking. De media hadden inmiddels ook lucht gekregen van de vermissing en zaten erbovenop. In het begin was ik daar blij mee: hoe meer mensen over mijn moeder schreven, hoe sneller ze haar konden vinden. Totdat de journalisten ineens heel persoonlijke vragen gingen stellen. Ze wilden weten hoe de band tussen mijn ouders was en of ze nog wel samen in een bed sliepen. Tijdens de huiszoeking lagen ze zelfs met camera's in de bosjes.

Ik kreeg uiteindelijk twee maanden later te horen dat mijn moeder was vermoord. Mijn vriend en ik waren op dat moment in Barcelona. We wilden ontsnappen aan alle gekte en hadden expres tegen zo min mogelijk mensen gezegd dat we weg waren. Tijdens een avond uit liet ik mijn mobiel in het hotel, maar eenmaal terug voelde ik de drang 'm aan te zetten. Mijn scherm stond vol gemiste oproepen en voicemailberichten. Ik voelde dat er iets niet klopte en belde gelijk terug. Het was de recherche. 'Sanneke, we hebben je moeder gevonden op de snelweg naar Duitsland in de kofferbak van je vader,' kreeg ik te horen aan de andere kant van de lijn. De politie verdacht mijn vader al langer en had een tracker onder zijn auto geplaatst. Zo kwamen ze erachter dat mijn vader het lichaam van mijn moeder had achtergelaten in de Ardennen. Door alle media-aandacht wilde hij het lichaam verplaatsen, het werd hem waarschijnlijk te heet onder de voeten. Toen ik hoorde dat mijn vader achter de vermissing van mijn moeder zat, voelde het alsof de grond onder mijn voeten verdween. 'Dankjewel voor het nieuws,' was het enige wat ik uit kon brengen en daarna werd ik overspoeld door pure paniek. Ik schreeuwde tegen mijn vriend die inmiddels op bed lag dat mijn moeder dood was en dat mijn vader het had gedaan. In blinde paniek rende ik naar het raam. Als ik nu spring, hoef ik deze intense pijn niet te voelen, dacht ik. Tot ik aan mijn broertje dacht, die dit nieuws zonder mij te horen had gekregen. Dezelfde avond heb ik mijn spaarrekening geplunderd en ben ik samen met mijn vriend naar huis gevlogen. De hele vlucht vocht ik tegen mijn tranen, dit was niet het moment om in te storten.

Mijn broertje werd gelukkig opgevangen door zijn vriendin en schoonfamilie. Eenmaal daar aangekomen, zijn we gelijk apart gaan zitten. Tja, wat zeg je tegen elkaar in zo’n bizarre situatie? 'Nu kan papa mama geen pijn meer doen,' was een van de eerste dingen die we tegen elkaar zeiden. Wij waren vanaf dit moment op elkaar aangewezen. Vroeger zei mijn vader altijd tegen ons: 'Wees nou maar lief voor elkaar, want als wij er niet meer zijn hebben jullie alleen elkaar nog.' Dat moment was nu aangebroken. Veel tijd om bij alles stil te staan had ik niet. Ik kwam gelijk in een regelmodus terecht. Niet alleen de begrafenis van mijn moeder moest geregeld worden, maar ook de hypotheek en de bv's die op naam van mijn ouders stonden. Tegelijkertijd moest ik dealen met het verlies van allebei mijn ouders. Ik was niet alleen mijn moeder kwijt, maar ook mijn vader. Door zijn daad had hij zich compleet ontdaan van zijn vaderrol en ervoor gezorgd dat ik nooit meer een normale band met hem kon hebben. In de tussentijd slingerden de media de term 'de Udense kofferbakmoord' de wereld in. Ik snap dat het lekker bekt, maar mijn moeder is veel meer dan de manier waarop haar leven werd beëindigd. Dat is niet hoe we zo'n bijzondere, levendige vrouw moeten herinneren.

Wat ik na de dood van mijn moeder voelde voor mijn vader was heel complex. Aan de ene kant vond ik hem een eikel omdat hij het verschrikkelijkste had gedaan, maar tegelijkertijd hield ik nog van hem. Dat gevoel was niet zomaar weg, iemand is meer dan alleen zijn daad. De eerste keer dat ik hem opzocht in de gevangenis was heel emotioneel. Ik was euforisch omdat ik eindelijk mijn vader weer kon zien na drie moeilijke weken, maar ik was ook boos en had een lijst met eenentwintig vragen over de dood van mijn moeder in mijn broekzak zitten.'

Lees ook: Jolanda werd plotseling dakloos: 'Ik had altijd gewerkt, en nu stond ik ineens op straat? Ik voelde me waardeloos'

Leugens 'Antwoorden op mijn vragen heb ik nooit gekregen. Mijn vader heeft altijd beweerd dat mijn moeder om het leven was gekomen door een ongeluk. Ze zouden 's nachts zijn gaan wandelen in het bos om te praten en terwijl hij aan het oefenen was met zijn luchtbuks zou hij haar per ongeluk hebben neergeschoten. Uit paniek zou hij haar daar hebben achtergelaten. Heel even geloofde ik zijn verhaal, maar het werd al snel duidelijk dat de vork anders in de steel zat. Waarschijnlijk heeft hij mijn moeder in de logeerkamer om het leven gebracht en daarna haar lichaam verplaatst naar het bos. Dat zij haar kracht had gevonden om haar eigen leven te leiden en de scheiding door wilde zetten, in combinatie met het feit dat zijn psyche niet helemaal in orde was, zo las ik later in een rapport van het Pieter Baan Centrum, heeft bij hem het licht uitgedaan.

Dat mijn vader in zijn eigen leugen geloofde was moeilijk. Ik denk dat hij een verhaal heeft verzonnen, omdat de realiteit te gruwelijk was om mee te leven. Naast dat hij mijn moeder om het leven heeft gebracht, is hij haar lichaam twee maanden later gaan zoeken in het bos. Het was door de hete zomermaanden in verre staat van ontbinding. In wat voor staat moet je zijn om zoiets absurds te kunnen doen? Mijn vader noemde het feit dat ons gezin helemaal kapot was vaak iets wat ons was 'overkomen'. Dat irriteerde me. Hoezo overkomen? Hij is de oorzaak van mijn moeders dood. Op een gegeven moment heb ik ook gewoon tegen hem gezegd: wij verschillen van mening hierover en ik wil het er niet meer met je over hebben. Het contact was dan ook niet altijd makkelijk, we hebben elkaar lange tijd alleen brieven geschreven en er is ook een periode geen contact geweest. Ik merkte destijds dat zo'n bezoek aan de gevangenis mij zwaar viel en dat ik eronder leed. Dat heeft mijn vader overigens altijd gerespecteerd.' Altijd een keuze 'Uiteindelijk kreeg mijn vader een gevangenisstraf van twintig jaar. Eerst was het achttien jaar, maar toen de wet veranderde werd het twintig jaar in hoger beroep. Over hoelang zijn straf wat mij betreft moest duren, heb ik nooit nagedacht. Niets voelde als gerechtigheid, want mijn moeder was er niet meer en ook mijn vader had ik niet meer bij me. Op een gegeven moment heb ik me ook gedistantieerd van al die rechtszaken om te focussen op mijn toekomst. Ik heb gebruikgemaakt van mijn spreekrecht en ben bij een paar rechtszaken geweest, maar ik merkte dat het geen gezonde setting voor mij was. Het allerbelangrijkste was dat ik mijn leven weer op de rit zou krijgen, dat fundament dat onder mijn voeten vandaan was geslagen, weer opnieuw opbouwen. Ik wilde studeren, werken en een eigen onderkomen regelen. Op een gegeven moment stond ik in mijn nieuwe huurhuis voor de spiegel en zei ik tegen mezelf: 'Oké, je kunt jezelf zielig voelen en in een slachtofferrol kruipen of je denkt: fuck it, en gaat iets maken van je leven.' Mijn levensfilosofie, je hebt altijd een keuze, heeft me altijd op de been gehouden. Het besef dat ik de regie heb over mijn eigen gedrag geeft mij kracht, maar in al die jaren is er ook genoeg ruimte geweest voor verdriet. Mijn gevoel heb ik nooit weggestopt. Ik heb enorm veel gehuild, urenlang gepraat met vriendinnen, gedichten geschreven en vooral heel veel gezongen op de geluidsinstallatie van mijn moeder. Dat was mijn therapie, daarin kon ik mijn emoties kwijt.

In 2015 is mijn vader overleden aan een hartstilstand in de gevangenis. Dat voelde als een enorme opluchting. Je gunt niemand zijn dood en ik vind het erg voor hem dat hij nooit zijn leven heeft kunnen oppakken, maar ik kon me wel zorgen maken over hoe het moest als hij vrijkwam. Voor mezelf had ik duidelijke grenzen: ik zou onderdeel kunnen uitmaken van zijn leven, maar hij kon geen onderdeel uitmaken van mijn leven. Hij zou niet op verjaardagen kunnen langskomen of zijn kleinkinderen kunnen ontmoeten, dat recht had hij simpelweg verkwanseld. Maar toch dachten mijn huidige partner en ik af en toe: wat als hij ineens voor de deur staat? Wat doe je dan? Deze gebeurtenis blijft natuurlijk onderdeel van mijn leven, maar door zijn dood heb ik er wel een punt achter kunnen zetten. Vorig jaar heb ik mijn boek Dit gebeurt alleen in films uitgebracht. Ik wilde dit bizarre hoofdstuk uit mijn leven op papier zetten voor mezelf en voor mijn twee jonge kinderen. Als ze later oud genoeg zijn, kunnen ze het teruglezen. Al hoop ik ook dat ik mensen kan inspireren. Dat ik lotgenoten en andere mensen die het zwaar hebben een hart onder de riem kan steken en mijn boodschap kan verspreiden. Je bent namelijk sterker dan je denkt. Je hebt altijd een keuze.’

Dit artikel stond in &C's maartnummer van 2024.