Sophie van der Schaft wist al op jonge leeftijd dat ze in het verkeerde lichaam geboren was. Toen ze als trans vrouw een kinderwens kreeg, bleek moeder worden niet makkelijk. Toch heeft ze nu een dochter, Amé. Ze deelde haar verhaal voor &C's novembernummer.

Sophie (37): 'Ik zie mezelf nog voor de spiegel staan. Een klein, kwetsbaar jongetje dat droomde van een toekomst als vrouw. Dat altijd al voelde dat-ie anders was, maar steeds beter besefte wat dat 'anders-zijn' inhield. Ik was geboren in het verkeerde lichaam, maar wist heel lang niet hoe ik daaruit moest komen. Dus ging ik maar braaf op voetbal, zoals mijn vader zo graag wilde. En deed ik van alles omdat ik op zoek was naar erkenning en waardering van mijn omgeving. Daarbij ging ik constant aan mijn eigen gevoel voorbij. Toendertijd waren er eigenlijk geen rolmodellen voor de jeugd, zoals Loiza Lamers of Nikkie de Jager. Het was de tijd van Dana International of Kelly uit Big Brother. Vrouwen die ik respecteerde, maar voor mij verder van mijn bed voelden. 

Aan het begin van de puberteit begon mijn zoektocht naar mijn identiteit me op te breken. Ik vond steeds minder aansluiting bij de jongens in mijn klas, die zich meer macho begonnen te gedragen en seksueel getinte grappen maakten. Ook bij de meisjes voelde ik me minder thuis. Mijn lichaam en seksualiteit begonnen zich langzaam te ontwikkelen en dat vond ik vreselijk verwarrend. Het was een moeilijke en eenzame periode waarin ik op standje overleven stond. Van bepaalde jaren uit mijn puberteit weet ik vrij weinig meer. Ik denk dat ik gedeeltes van die periode onbewust heb geblokt.'

Eerste trans kinderen van Nederland 'Ik weet nog wel hoe ik aan het begin van de middelbare school mijn beste vriendin in vertrouwen nam en haar vertelde waarmee ik rondliep. Zij reageerde zo lief en meelevend dat ik het ook aandurfde om het aan mijn moeder te vertellen. Althans, ik koos ervoor om het op te schrijven in een brief die ik voordat ik ging slapen op haar kussen legde. Wat er exact in stond, kan ik me niet meer goed herinneren, wel dat de strekking was dat ik liever een meisje wilde zijn. Het voelde alsof ik naakt was, zo kwetsbaar. Toen ze het had gelezen, kwam ze naar mijn kamer toe en hebben we er samen over gepraat en er keihard om gehuild. Ze zou er altijd voor me zijn en achter me staan, zei ze. Daarna maakten we een plan van aanpak. Ik ben haar nog steeds dankbaar voor de manier waarop ze ermee om is gegaan. Ze was als moeder natuurlijk ook bang voor de onzekere weg die voor mij lag, maar gaf mij toch haar vertrouwen en liet mij weten dat ze achter mij stond. Voor mijn vader was het in het begin wat lastiger, maar ook hij heeft mij gesteund. Net zoals mijn beide stiefouders - mijn ouders scheidden toen ik heel jong was. 

Toen ik op mijn veertiende hulp zocht bij het VUmc in Amsterdam, hoorde ik bij de eerste transgender kinderen van Nederland die daar ooit in behandeling gingen. Het VUmc was destijds supervooruitstrevend en het eerste ziekenhuis in de wereld dat een aparte afdeling voor genderdysforie had opgezet. Eerst ging ik een psychologisch traject in om middels verschillende gesprekken en onderzoeken uit te vinden hoe sterk mijn gevoel was. Vervolgens boden ze een behandeling aan in de vorm van puberteitsremmers, even later gevolgd door vrouwelijke hormonen en uiteindelijk een geslachtsveranderende operatie. 

Lees ook: Jojannekes dochter is transgender: 'Moet ik hier wel in meegaan? vroeg ik me in het begin af'

Helaas ging het voor mij in eerste instantie niet zo makkelijk als ik hoopte. Tijdens de eerste maanden bij het VUmc merkte ik al snel dat ik met mijn behandelaar geen klik had. Ik leek niet te passen in het plaatje dat zij tot dan toe gewend was. Ik werd niet gepest, kon sociaal aansluiting vinden bij mijn leeftijdsgenoten en op het gymnasium kon ik goed meekomen. 'Ik kan je geen groen licht geven,' werd mij verteld na maanden van intensieve behandeling. Ik dacht dat mijn wereld instortte en dat dit het einde zou betekenen van mijn grootste wens.

Na herhaaldelijk aandringen kon ik uiteindelijk in gesprek met een andere behandelaar die buiten het ziekenhuis praktijk hield, maar als adviseur door het VUmc werd ingeschakeld. We sloten de 'deal' dat ik ondertussen wel al puberteitsremmers mocht, zodat de ontwikkeling van mannelijke kenmerken on hold werd gezet. Dit gaf mij enorm veel rust. Ook zag ik in die periode weer licht aan het einde van de tunnel, want deze vrouw zag mij wél. Achteraf besef ik dat zij een bepalende rol in mijn leven heeft gespeeld, want door haar kon ik ruim een jaar later alsnog door met het vervolgtraject. Ik was inmiddels zestien en ging door met de hormoonbehandeling, een onomkeerbaar proces waar je, naast dat je vrouwelijke vormen krijgt, onvruchtbaar van wordt. In die tijd werd er in mijn ogen nog onvoldoende aandacht besteed aan een eventuele kinderwens op latere leeftijd. Er werd alleen tegen mij gezegd: 'Als je ooit nog kinderen wil, kun je zelf je sperma laten invriezen.’ Ik moest er niet aan denken, mijn maag keerde om bij het idee. Toen besloot ik: mocht mijn kinderwens zich later aandienen, dan zie ik dan wel wat de mogelijkheden zijn.' 

This is a keeper 'Vanaf deze leeftijd werd ik op school ook aangesproken als Sophie en niet meer als Bram, mijn geboortenaam. Ik kan me niet herinneren dat iemand hier negatief op heeft gereageerd, althans, niet recht in mijn gezicht. Wel weet ik dat er veel over me gesproken werd, dat voelde ik gewoon. Het was echt een andere tijd dan nu, het taboe was groot. Ik heb me anders en alleen gevoeld in die tijd.

Op mijn negentiende kwam ik in aanmerking voor de geslachtsveranderende operatie. Vanaf dat moment kon ik officieel als vrouw door het leven, ook omdat toen pas mijn paspoort kon worden gewijzigd. Tegenwoordig kan dat gelukkig al veel eerder in het proces, wat een paar heel ongemakkelijke situaties bij de douane had kunnen voorkomen. Ik had zo uitgekeken naar dat moment en dat ik helemaal klaar was. Natuurlijk was ik blij, maar tegelijkertijd besefte ik dat het op een bepaalde manier nu pas begon. Ik moest nog één worden met mijn (nieuwe) lijf en mijn seksualiteit – die jarenlang op pauze had gestaan – verder ontdekken. Daar ging tijd overheen. Flings en relaties had ik regelmatig. Maar vertellen wat mijn achtergrond was, is voor mij altijd lastig geweest. Ook omdat het een aantal keer niet goed voor me uitpakte. Dan was ik superverliefd geworden en voelde ik me vertrouwd genoeg om de man in kwestie over mijn verleden te vertellen, en werd mijn hart keihard gebroken. 'Ik vind je leuk, maar ik kan het niet,' zeiden ze dan. Dit voelde altijd zo oneerlijk, omdat ik niets aan de situatie kon veranderen.

Met Jesse was het anders. Al vanaf het eerste moment dat we met elkaar aan de praat raakten bij de dixi's op Lowlands, voelde het alsof we oneindig door konden praten. Dat deden we ook twee weken later tijdens onze eerste officiële date op De Parade in Amsterdam. Uiteindelijk heeft het nog een paar maanden geduurd voordat ik hem heb verteld dat ik transgender ben. Zolang als mogelijk wilde ik met elkaar op een roze wolk blijven zitten om nog geen zwaarte toe te voegen aan onze prille relatie. Toch wilde ik hem op een gegeven moment in vertrouwen nemen en vertellen hoe het zat. Zeker ook omdat ik sommige onderwerpen uit de weg ging, het moment van mijn menstruatie bijvoorbeeld, want die had ik natuurlijk niet. Dit voelde niet fijn. Het gesprek dat ik uiteindelijk met hem had, zal me voor altijd bijblijven. Hij reageerde heel anders dan alle andere mannen die ik voorheen had gedatet. Hij vroeg zich namelijk niet direct af wat de consequenties voor hém zouden zijn of wat zijn omgeving hiervan zou vinden. Hij voelde met me mee en zei meteen: 'Wat moet dit ongelooflijk moeilijk voor jou zijn geweest!' En: 'Wat ben ik trots op je kracht en hoe jij hiermee om bent gegaan.' Ik voelde meteen: this is a keeper. Inmiddels zijn we verloofd en bezig met het plannen van onze bruiloft.'

Voor een eitje naar Amerika 'Maar eerst kwam er nog iets anders ter sprake. Toen ik Jesse ontmoette, was ik eenendertig en begon bij mij het idee dat ik ooit moeder wilde worden steeds meer te leven. Ook voor hem gold dat hij een groeiende kinderwens had en graag met mij wilde kijken hoe en of we die wens in vervulling konden laten gaan. Dat bleek alleen nog niet zo makkelijk. Wij hadden eigenlijk twee opties: draagmoederschap gecombineerd met eiceldonatie óf adoptie. We gingen voor de eerste optie, ook omdat ons kindje dan in elk geval genetisch materiaal van Jesse zou bezitten. Maar in Nederland ontbreekt het nog altijd aan goede, heldere wetgeving over draagmoederschap. Het komt erop neer dat de draagmoeder ook het eitje doneert en daarom rechtmatig wordt gezien als de biologische moeder van het kind, met alle moeilijkheden van dien. Je mag hier ook geen eitje van een andere donorvrouw laten terugplaatsen bij een draagmoeder. Dat mag alleen als het DNA van allebei de 'wensouders' afkomstig is en dat is bij ons biologisch natuurlijk onmogelijk. 

Lees ook: Verkorte benen en geen handen, tóch werd Monique moeder: 'Fuck it, ik kan het lekker zelf met mijn hondje'

Daarom zagen wij geen andere optie dan naar Amerika uit te wijken, waar de ontwikkelingen op dit gebied al veel verder gevorderd zijn. Sinds de jaren tachtig worden daar al mensen in eenzelfde situatie als die van ons geholpen. We kwamen bij een bureau terecht dat gespecialiseerd is in het bemiddelen tussen wensouders, draagmoeders en eiceldonoren. Een ongelooflijk fijn en deskundig bureau dat met veel respect naar alle partijen toe te werk gaat. Helaas is het ook heel duur. Om dit op deze manier te kunnen doen, moet je diep in de buidel tasten. Ik denk dat het alles bij elkaar ruim anderhalve ton heeft gekost om een kindje te kunnen krijgen. Dat is bizar veel geld en ik realiseer me hoe bijzonder het is dat wij dit, mede met behulp van onze omgeving, hebben kunnen doen. Tegelijkertijd voelt het oneerlijk naar zo veel andere wensouders voor wie het niet mogelijk is. Ik vind het overigens wel volledig terecht dat zowel eiceldonoren als draagmoeders hier een vergoeding voor ontvangen, in tegenstelling tot in Nederland. Het is namelijk nogal iets wat je voor iemand anders doet.

Om een eiceldonor te vinden, krijg je toegang tot een grote databank waarin vrouwen zich aanbieden. Je kunt hierin allerlei selectiecriteria opgeven die je belangrijk vindt. Wij hebben in eerste instantie voornamelijk op uitstraling geselecteerd, waarbij de meeste profielen uiterlijk gezien redelijk op mij leken. Daarna hebben we de selectie steeds kleiner weten te maken, door over deze vrouwen en hun achtergrond te lezen en waarom ze hun eitjes ter beschikking wilden stellen. Het was voor ons namelijk ook belangrijk dat ze het doen vanuit de goede beweegredenen en niet alleen voor het geld. Iemand die vooral een ander stel wil helpen om deze grote wens in vervulling te kunnen laten gaan. Ook bij het zoeken van de draagmoeder later in het proces, was dat een van onze voornaamste selectiecriteria. We zijn heel blij met de keuzes van de vrouwen met wie we in zee zijn gegaan. Amé is echt op de wereld gekomen met behulp van een powerteam van sterke en lieve vrouwen. Zo ontzettend mooi vind ik dat.' Mijn meisje 'Met de draagmoeder hebben we fijn en nauw contact gehad, tot op de dag van vandaag. Al tijdens de zwangerschap hield ze ons nauwgezet op de hoogte van de vorderingen. We kregen echofoto's te zien, en appten of facetimeden met elkaar. Wij maakten ons natuurlijk weleens zorgen of alles wel goed ging met de zwangerschap, zo op afstand. Vooral toen de draagmoeder last leek te krijgen van zwangerschapsdiabetes was ik bang dat het gevolgen zou hebben voor ons kindje. Ze werd op een dieet gezet dat haar suikerspiegel zou laten dalen, maar toen we doorvroegen, bleek dit een 2000-calorieënrestrictie-dieet te zijn zonder enige aanwijzingen. Jesse en ik zijn allebei altijd al bezig met gezonde voeding en levensstijl en weten dat de ene calorie de andere niet is. Om haar suiker niet te veel te laten schommelen, bespraken we met haar dat vezelrijke voeding belangrijk was in de vorm van groente en fruit, ze moest opletten met bewerkt voedsel – dus geen pakjes en zakjes – en we stuurden haar lekkere en gezonde recepten door. Gelukkig konden wij haar daar op afstand een beetje bij helpen en was ze superdankbaar voor alle tips. Nog fijner is dat ze de rest van haar zwangerschap geen last meer heeft gehad van haar suiker.

Uiteindelijk mochten we zelfs bij de bevalling zijn. Ik heb een eigen bedrijf en gaf mezelf verlof. Jesse werkt voor een baas, die zo lief was om hem ‘adoptieverlof’ te geven waardoor hij zes weken extra verlof kon opnemen toen we naar Amerika gingen. We stapten in het vliegtuig en waren op tijd voordat de bevalling begon in een ziekenhuis in Las Vegas. Het was een van de mooiste, dierbaarste maar ook meest surrealistische momenten van ons leven: het moment dat onze Amé werd geboren. Onze draagmoeder is een grote Afro-Amerikaanse vrouw. Om uit haar ons kleine blonde meisje geboren te zien worden, was ongelooflijk bijzonder en emotioneel. 

Van tevoren kon ik nog weleens zenuwachtig zijn dat ik misschien niet direct een connectie zou voelen met ons kindje, omdat ik biologisch gezien haar moeder niet ben. Maar al bij de eerste blik, voelde ik dat mijn angst ongegrond was. Amé voelde meteen als onze dochter, mijn meisje, voor wie ik met heel mijn hart zo goed mogelijk wil zorgen.' Geen verblijfsvergunning 'Na de bevalling zijn we nog vijf weken in Californië verbleven voordat we terug naar huis vlogen. Om als gezin een beetje te kunnen landen, maar ook om allerlei papierwerk in orde te kunnen maken. Dat is namelijk nog wel een hoop werk, en dat zal het de komende jaren ook nog wel even zijn. Voor de Amerikaanse wet hebben we het allemaal goed kunnen regelen, met behulp van het bemiddelingsbureau en advocaten daar. Er zijn contracten gemaakt en getekend door zowel de eiceldonor als de draagmoeder. In Nederland is de moeder die het kind draagt en baart juridisch ook meteen de rechtmatige moeder. Daarom heeft de draagmoeder verklaard dat ze afstand neemt van het kind. Zou ze dat niet doen, dan werd Amé namelijk automatisch gezien als het kind van de draagmoeder én haar man, terwijl hij er helemaal niets mee te maken heeft. Toch wil het feit dat we in Amerika juridisch gezien nu helemaal klaar zijn, niet zeggen dat het ook in Nederland geregeld is. Hoewel we voor Amé gelukkig wel een BSN-nummer konden krijgen waardoor ze naar het consultatiebureau kan en straks naar de crèche mag, is ze verder volgens de wet nog een vreemdeling in Nederland. Er ligt momenteel een aanvraag voor haar verblijfsvergunning bij de IND en tot die tijd heeft ze een tijdelijk visum.

Lees ook: Louise ging na 50 jaar in transitie: 'Ik was bang voor wie er aan het einde van het traject stond'

Sowieso moet onze 'case' te zijner tijd voorkomen bij de rechter die zal beslissen of alles klopt en in Amerika rechtmatig verlopen is. Op dit moment zitten we midden in die procedure, waarbij we worden ondersteund door een gespecialiseerde advocaat. Het gaat nog wel anderhalf jaar duren voordat de rechter hierover een beslissing neemt. Ondertussen genieten we zo veel mogelijk met z'n drieën. Amé is een heel lieve, rustige en tevreden baby. Ik vind het heerlijk om met haar samen te zijn. Natuurlijk heeft ze af en toe krampjes of huilt ze om een andere reden, maar dat hoort erbij. We zijn gewoon ongelooflijk trots en blij dat ze er is. 

Ik wil ons verhaal graag delen om meer begrip te creëren en mensen te laten zien wat de situatie is voor stellen zoals wij. Er is nog zo veel onwetendheid. Dat merk ik ook als ik mijn verhaal deel. Niet iedereen reageert positief. Op social media ben ik eerder zelfs uitgemaakt voor mensenhandelaar, en dat doet natuurlijk pijn. Mensen moesten eens weten! Ik wil laten zien dat niets onmogelijk is, maar realiseer me ook dat dit op deze manier aanpakken niet voor iedereen weggelegd is. Daarom zou ik willen dat er in Nederland meer mogelijkheden komen voor wensouders. En dat de wetgeving op dit gebied ook duidelijker en makkelijker is en ze dus niet hoeven uit te wijken naar het buitenland. Daar wil ik me graag hard voor maken.'