Als je denkt aan bevallen, denk je waarschijnlijk aan een vrouw die op haar rug ligt. Maar wist je dat deze houding helemaal niet zo veel voordelen heeft? En dat-ie in de zeventiende eeuw werd bedacht door een man? We zochten het uit voor &C's februarinummer, en je leest hier een preview. Lees en leer. 

Bevallingen in films zien er vaak hetzelfde uit: een vrouw – keurig gekapt en volledig in de make-up – bevalt op haar rug met de benen in de beugels van een schone en perfect roze baby. De realiteit is anders. Met barende vrouwen die bezweet en bevlekt zijn en pasgeboren baby’s die onder het bloed en huidsmeer zitten. Allerhande gorigheid, die ze in films graag achterwege laten. Wat niet veel mensen weten is dat er nóg iets rammelt aan zo’n typische filmbevalling: die eeuwige rugligging. Hoewel we die nog altijd als standaard bevalhouding zien, blijkt dat helemaal niet terecht.

Om je uit te leggen hoe dat zit, nemen we je mee terug in de tijd. Naar de zeventiende eeuw om precies te zijn, toen de rugligging werd bedacht door de Franse gynaecoloog François Mauriceau en zijn collega’s. Allemaal mannen. Tot die tijd bevielen vrouwen vaak knielend, hurkend, zittend of staand. De baarkruk werd ook al gebruikt, deze was er zelfs al in de tijd voor Christus. De mannelijke gynaecologen kozen er echter voor om deze fijne kruk in te ruilen voor een bed. 

Lees ook: Dit is waarom je een kam bij de hand wil hebben tijdens je bevalling

Waarom? Zodat zij de boel beter konden bekijken. Voor hun eigen ergonomische werkhouding dus, want met zo’n baarkruk kun je de boel ook bekijken, maar dan moet je wel onder de kruk gaan liggen. Daarnaast werden in deze periode voor het eerst instrumenten gebruikt in de verloskunde. Als gynaecologen een tang wilden gebruiken bij de bevalling, was het handiger als de vrouw met de benen in de beugels lag. Ze concludeerden toen dat het voor hen wel makkelijk was als vrouwen áltijd zouden liggen. 

Deze wisseltruc was er dus puur en alleen voor hun eigen gewin en niet in het voordeel van de barende vrouw of de bevalling. Sterker nog: inmiddels is door onderzoeken aangetoond dat andere houdingen veel bevorderlijker zijn voor de bevalling dan de rugligging. Toch is die nog altijd de standaard.

Frappant Iemand die hier alles van weet is Ank de Jonge, verloskundige en hoogleraar verloskundige wetenschap aan het Amsterdam UMC, het UMCG en de Academie Verloskunde Amsterdam Groningen. Voor haar proefschrift, Birthing positions revisited: examining the evidence for a routine practice, onderzocht ze of er een gegronde reden is dat we in bepaalde baarhoudingen bevallen en dan met name de rugligging. 

De Jonge: ‘Ik ben opgeleid in Engeland. Toen ik vervolgens in Nederland aan het werk ging, zag ik alle barende vrouwen  op de rug liggen. Dat is in Engeland helemaal niet zo, daar wisselen de houdingen veel meer.’ Het verbaasde haar, want in het buitenland staat Nederland vooral bekend als het land van al die thuisbevallingen. ‘Dan zullen Nederlandse vrouwen tijdens de bevalling veel keuzevrijheid hebben, wordt er al snel gedacht. Best frappant dat het leeuwendeel van de vrouwen dan in dezelfde houding ligt.’

De Jonge kwam tijdens haar onderzoek geen overtuigende voordelen van de rugligging tegen. Geen verklaring waarom juist de rugligging de standaardhouding is. Wel stuitte ze op wat nadelen, waaronder het gebrek aan bewegingsvrijheid. Dit geldt met name als je de hele bevalling op je rug ligt. Als je je benen ook nog eens in de beugels hebt, is die bewegingsvrijheid al helemaal ver te zoeken. ‘En bewegingsvrijheid is nou net cruciaal tijdens een bevalling. Zo kan de vrouw zelf ontdekken welke houdingen voor haar fijn voelen en wat het beste werkt. Ook werkt het wisselen van houding vaak goed. Een baby past net  door het bekken en door af en toe van houding te wisselen, kun je ’m helpen om een draai te maken of verder het geboortekanaal in te zakken.’

Lang leve de zwaartekracht Waar De Jonge tijdens haar onderzoek niet kon ontdekken waarom de rugligging nou zo voordelig zou zijn voor vrouwen, kwam ze wel achter voordelen van andere bevalhoudingen. In haar rapport beschrijft ze dat vrouwen bij overeind bevallen (zittend, gehurkt, staand) minder vaak pijn rapporteren dan in een liggende houding. Er zouden ook minder vaak instrumenten (zoals een vacuümpomp) worden gebruikt, vanwege een minder hoge kans op een langdurige persfase. Ook bleek de kans op een knip 0,29 keer kleiner dan bij een rugligging. Denk trouwens niet aan minimale verschillen als het gaat om een kortere persfase bij overeind bevallen. Het gaat om enkele minuten tot soms meer dan twintig minuten minder in vergelijking met liggende houdingen. Dan helpt de zwaartekracht namelijk een handje mee. ‘Je voelt in die positie ook beter dat je moet persen,’ zegt De Jonge.

Lees ook: Perspraat: 'Ik besefte tijdens het persen dat ik me compleet idioot gedroeg'

Ze heeft wel een kanttekening: ‘Die snelheid is niet voor iedereen ideaal, want bij sommige vrouwen gaat de bevalling heel rap. Dan kan het juist te snel gaan als ze rechtop staan.’ Ook bij het gebruik van de baarkruk, een bekend hulpmiddel bij overeind bevallen, plaatst ze een kanttekening: ‘Een baarkruk is fijn, maar dan wel in de laatste fase van de bevalling. Als je daar te vroeg op gaat zitten, kan het de boel juist tegenhouden.’ Zo kan het dus ook aan de fase van de bevalling liggen of een houding prettig is of niet.

‘Het is allemaal heel persoonlijk. Het probleem is dat vrouwen vaak niks anders dan de rugligging proberen, omdat ze denken dat het zo hoort. Zo ontdekken ze niet wat voor hen werkt.’ En die ergonomische werkhouding van gynaecologen en verloskundigen, is dat dan geen goed argument voor de rugligging? Nee, vindt De Jonge, ook al heeft ze ook weleens last van haar rug gehad omdat ze onder een baarkruk moest liggen. Gelukkig zijn er inmid- dels andere oplossingen: ‘Er is al een baarkruk ontwikkeld die je op bed kunt zetten, zodat vrouwen op ooghoogte zitten. Zo kun je als zorgverlener ook een prettige houding aannemen, maar hoeft de barende vrouw niet op haar rug. En je kunt natuurlijk ook gewoon een spiegel onder de baarkruk leggen.’

Vrouwen worden niet gedwongen om op hun rug te gaan liggen. Al helemaal niet als er geen complicaties of plaatselijke verdovingen in het spel zijn. Waarom doen we het dan wel? En kan het eigenlijk ook anders? Hoe hebben vrouwen dit zelf ervaren? Dat en nog veel meer lees je in het hele verhaal in &C's februarinummer 'Niet te geloven', dat nu in de winkels ligt. Of scoor 'm vast hier online: