Loïs is de dochter van een toeslagenouder: 'Ik ging uit huis, zodat m'n moeder minder kosten had'

Lois (24): 'Mijn ouders scheidden toen ik vier was, in 2004. In 2008 kregen mijn zusje en ik nog een halfbroertje, een kind van mijn moeder en een andere man. Een paar jaar nadat hij is geboren begon de ellende. Mijn moeder was opnieuw alleenstaand, met drie kinderen dus, en besloot mijn oma bij de Belastingdienst aan te melden als gastouder. Dat vond ze net wat fijner dan een kinderopvang. Zelf was ze aan het werk, totdat ze op een gegeven moment een tijd thuis kwam te zitten en via het UWV in een reïntegratietraject belandde. De kinderopvangtoeslagen die je krijgt mag je dan behouden, maar de mensen die over mijn moeders zaak gingen zagen dat anders, ook al leverde mijn moeder alle papieren rondom het traject netjes aan. De toeslagen werden stopgezet. Achteraf, weten we, is dat het moment geweest dat mijn moeder is gevlagd als fraudeur. 

Tussen 2012 en 2016 werden de toeslagen steeds stopgezet, aangezet en weer stopgezet. Mijn moeder was continu in de weer met allerlei papierwerk om te bewijzen dat ze wel recht op de toeslagen had, maar dat kwam telkens niet goed aan bij de Belastingdienst. Ze bleven om afschriften vragen, dus toen heeft mijn moeder een printer gekocht. Ik weet nog hoe ze uren achter de printer zat om alles af te drukken en een fysiek pakket samen te stellen. Opnieuw kwam het zogenaamd niet aan. Uiteindelijk zijn we langsgegaan met alle papieren. Toen werd het wel behandeld, maar was de conclusie dat mijn moeder alles terug moest betalen. We wisten dat het niet klopte, mijn oma was echt gastouder en had alle vereiste cursussen, maar toch begin je te twijfelen. 'Het zal wel aan ons liggen.' Het is immers de overheid die het zegt, en je bent gewend dat wat de overheid zegt klopt. In 2016 werd er beslag gelegd op al haar toeslagen en haar loon en belandden we in de schuldsanering. Mijn moeder moest met drie kinderen rondkomen van 900 euro in de maand. Dat was voor ons de zwaarste periode.  Lees ook: Liara is professioneel zeemeermin: 'Het kostte me twee jaar om zelf een vissenstaart te maken'

Een groot deel van mijn jeugd heb ik niet doorgehad dat er zoveel speelde, wat te maken had met het grote netwerk van mijn moeder. We konden altijd naar mijn oma toe of eventueel naar mijn vader. Ook deed ze er alles aan om te zorgen dat we wel weekendjes weg konden of een dag naar een pretpark, wat ik altijd heel erg heb bewonderd. Toch was de stress voelbaar. Ik ben de oudste, dus ik kreeg al snel meer mee dan mijn moeders bedoeling was. Om haar te helpen ben ik heel veel gaan werken naast school, zodat ik bijvoorbeeld mijn eigen schoolreisjes kon betalen. Ook ben ik, toen ik in 2017 ging studeren, meteen uit huis gegaan zodat mijn moeder minder kosten had. Los van het financiële aspect doet het natuurlijk een hoop met je om je moeder zo ongelukkig te zien. Ze heeft in totaal vier burn-outs gehad. Zoiets kun je niet voor haar oplossen, terwijl je dat wel heel graag wil. 

Op mijn middelbare school zaten veel kinderen uit rijke families, die mijn thuissituatie niet begrepen of wilden begrijpen. Als ik er tijdens maatschappijleer iets over vertelde, noemden ze mijn moeder een uitkeringstrekker. En dat terwijl mijn moeder juist zo graag een baan wilde en ook banen had, maar er vanwege het vinkje achter haar naam steeds uitgegooid werd als het op een vast contract aankwam. Zelfs mijn vader, die wel een goed inkomen had, zag mijn moeders schuld als falen en voedde ons op financieel vlak daarom extra beschermend op. Al vanaf mijn achtste moest ik een kasboekje bijhouden. Nog altijd heb ik moeite met onverwachte rekeningen. Ook al gaat het maar om 100 euro en kan ik het prima betalen, ik raak meteen in paniek. Wat als ik een betaalregeling moet treffen? Of nog erger: gevlagd word? 

Toen in 2019 het nieuws over de toeslagenaffaire naar buiten kwam en bleek dat we al die tijd gelijk hadden gehad, heeft mijn moeder zich meteen aangemeld voor de compensatieregeling. We werden als een van de eerste ouders gecompenseerd. Heel fijn, maar er zat ook een keerzijde aan. Onze compensatie kwam voor de Catshuisregeling, waardoor mijn moeder het geld heeft gebruikt om haar schulden af te betalen. Ze kreeg al drie jaar geen loon en toeslagen meer, dus er stond een enorm bedrag open. Het weekend nadat we dat hadden afgelost werd bekend dat alle schulden vanaf nu kwijtgescholden zouden worden en elke ouder 30.000 euro kreeg. Sindsdien zijn we bezig met bewijzen dat haar schulden ontstaan zijn door het inhouden van loon en toeslagen, zodat we dat geld terug kunnen krijgen. Opnieuw zitten we in een bureaucratisch proces waar geen einde aan lijkt te komen. En dat terwijl we ons gelijk hebben gekregen. Het voelt heel cru en onnodig. Lees ook: Ryan werd vader op zijn zestiende: 'Ik dacht: loop ik weg of ga ik ervoor?'

Boos ben ik niet meer sinds die eerste compensatie, teleurgesteld wel. Er werd zo vroeg van mij gevraagd dat ik volwassen werd, dat ik een heel groot deel van mijn jeugd heb moeten inleveren. Ik heb er faalangst aan overgehouden, omdat ik zoveel druk op mezelf zette. Het enige wat ik voor mijn moeder kon doen was goed presteren op school, zodat ze zich daar geen zorgen om hoefde te maken. Daardoor mocht ik van mezelf geen enkele fout maken. Ik zou in 2019 naar het buitenland gaan voor mijn studie, maar mede omdat mijn moeder nog zo midden in het proces zat heb ik besloten om niet te gaan. En dan is er nog die enorme angst voor rekeningen.

Toch gaat het naar omstandigheden goed met ons. Mijn zusje en ik studeren allebei, mijn broertje gaat volgend jaar examen doen en mijn moeder werkt voor Lotgenotencontact, om mensen die midden in de affaire zitten te helpen. Ze heeft traumatherapie gehad en streeft nu vooral naar financiële vastigheid, om bijvoorbeeld weg te kunnen uit het huurhuis waar ze al twintig jaar woont. Ik studeer nu om docent maatschappijleer te worden, maar ik hoop uiteindelijk de politiek in te gaan. Ik heb sowieso een groot rechtvaardigheidsgevoel en door deze situatie is daar ook de drang bijgekomen om iets goeds te doen voor de samenleving. Mijn vertrouwen in de overheid ben ik dus niet verloren, maar ik denk wel dat de toeslagenaffaire heeft aangegeven dat er wat meer menselijkheid opgenomen mag worden in die bureaucratische processen. Ik denk dat de wereld daar een stuk mooier van wordt.' Dit artikel werd eerder gepubliceerd in september 2023.