'Elk jaar verheug ik me op kerst,' zegt Deirdre (35). 'En ik begrijp eigenlijk niet zo goed waarom. Stiekem hoop ik dat het dit jaar wél een kerst wordt 'zoals het hoort'. Een prachtig versierd huis, een gezellig kerstdiner met familie op kerstavond of eerste kerstdag, lekker eten, veel wijn en een relaxte sfeer. In de realiteit lukt dat zelden. Ons huis is altijd mooi versierd – so far so good – maar met onze familie botert het niet. Zowel niet met mijn mans familie als met de mijne. We hebben van alles geprobeerd: eerste kerstdag de ene familie, tweede kerstdag de andere of iedereen tegelijk uitnodigen. Maar het is nooit écht gezellig. Mijn schoonmoeder is al chagrijnig als ze het tuinpad op loopt, mijn moeder vertikt het om te helpen en de kinderen van mijn zus verstieren negen van de tien keer het diner. Ik erger me elk jaar kapot en toch probeer ik het steeds weer.'

Ook Babette (39) hoopte op een merry Christmas. Eén keer welteverstaan. 'Mijn gezin en ik hebben een paar jaar geleden een ernstig ongeluk overleefd. Mijn schoonvader stelde voor om dat jaar met kerst met de hele familie bij elkaar te komen. Een unicum, want de ouders van mijn man zijn gescheiden en er hing lange tijd een gespannen sfeer tussen die twee. Maar iedereen realiseerde zich dat we blij mochten zijn dat we er allemaal nog waren en het samen konden vieren. Het werd zó'n teleurstelling. Het was een paar maanden na ons ongeluk, maar niemand vroeg hoe het met ons ging. Het gesprek ging over het weer, het eten en over mensen die ik niet ken. Het was echt niet zo dat ik de hele avond zware gesprekken wilde voeren, maar een beetje interesse en belangstelling was toch wel op zijn plaats geweest. Zeker met kerst. Ik heb ontzettend gehuild in de auto terug naar huis. Diep van binnen wist ik natuurlijk al dat mijn schoonfamilie altijd over koetjes en kalfjes praat, maar in deze setting – met kerst en na wat er gebeurd was – was het een verschrikkelijke domper.'

Overgewaaid uit Amerika Bram Peper is socioloog en verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Hij deed onderzoek naar nostalgie, een emotie die veel los blijkt te maken bij mensen. 'Historisch gezien is nostalgie heimwee naar een plaats,' zegt hij. 'Vooral militairen en zeelui hadden er in de zeventiende en achttiende eeuw last van, omdat ze lang van huis waren. Maar het was oplosbaar: zodra ze thuis waren, hadden ze dit gevoel niet meer. Vanaf de twintigste eeuw is nostalgie vooral een verlangen naar een vroegere tijd. We verlangen naar iets wat er niet meer is. Veelal een ideaalplaatje. Dat is niet oplosbaar, want je kúnt niet terug in de tijd. Daarbij klopt het ideaalbeeld dat we hebben vaak niet met de werkelijkheid. Nostalgie kan daarom tot teleurstellingen leiden, omdat de verwachtingen onrealistisch zijn.'

Maar wat is nu eigenlijk kerstnostalgie? Peper: 'Dat is met name een warm, cosy gevoel. Gezelligheid. Bij kerst denken we aan de Kerstman, cadeaus onder een mooi versierde boom, lichtjes, een uitgebreid en gezellig diner met familie en een mooi aangeklede tafel. En als het even meezit het liefst met sneeuw, want een witte kerst: dat is toch wel het summum. En dat terwijl kerst vroeger helemaal niet zo uitgebreid werd gevierd. Mijn jeugdherinneringen aan kerst dateren uit de jaren zeventig, waar kerst uit een feestelijke maaltijd en een kerstboom met echte kaarsjes bestond. Zo uitgebreid en met alle torenhoge verwachtingen die tegenwoordig met kerst gepaard gaan, was het niet. Veel van deze 'nostalgie' nemen we dan ook over uit de media, uit Amerikaanse speelfilms. En ja, als je verlangt naar een witte kerst met een uitgebreid diner, valt het per definitie vies tegen als je in de regen met een uiteengevallen familie aan de aangebrande kalkoen zit.'

Hoe je dat voorkomt?