Er is een ontwikkeling gaande: mensen hebben minder seks. Doodzonde, want (fijne) seks is niet alleen lekker, maar ook hartstikke gezond.

'Vrijheid is het geheim, niet meer gehinderd worden door onzekerheid,' was het antwoord van schrijver en actrice Annemarie Oster op de vraag wat haar geheim is om op tachtigjarige leeftijd een seksueel actief leven te hebben. 'Ik heb nog maar weinig tijd, laten we er wat van maken,' voegde ze daaraan toe. Dit vertelde Oster afgelopen maart in talkshow Op1, waar ze aanschoof naar aanleiding van een onderzoek dat die dag was verschenen. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat Nederlanders minder seks hebben – met uitzondering van de 75-plussers. In 2022 zei 27 procent van hen seksueel actief te zijn, terwijl dat in 2014 nog 16 procent was. De afname is het grootst onder jongeren tussen de 16 en 25 jaar. In 2014 was 63 procent van hen seksueel actief, vorig jaar was dat 56 procent. Hoe komt dat?

Tijd voor elkaar

Anna Marah Jansen, specialist seksuele ontwikkeling, vertelt dat het al een aantal jaar bekend is dat jongeren gemiddeld later beginnen met seks. 'Veel opvoeders, ouders en mensen waren daar blij mee. Die dachten: yes, later is beter! Er is daarna onderzoek gedaan waarom jongeren later beginnen.' Jansen noemt als eerste de verhoogde alcoholgrens. 'Jongeren durven minder snel seks te hebben als ze niet dronken zijn.' Ook de verschuiving van offline naar online draagt bij aan deze verandering. 'Jongeren communiceren meer via sociale media, ze kunnen minder goed in het echt flirten, in de kroeg of op een feestje.' Ze hebben het gevoel dat ze meteen succesvol in seks moeten zijn. Jansen: 'Superzonde, want wat is succesvolle seks? Door de huidige prestatiedruk lijkt falen geen optie, terwijl stuntelen en spelen juist horen bij seks.' Als laatste reden noemt Jansen het lage zelfbeeld van jongeren, ook door sociale media. 'Jongeren zien overal filters, en denken: ik heb niet zo'n vulva of zulke borsten, ik ben niet zo strak en getand, dus ik durf niet naakt te zijn. Doodzonde, de meeste lichamen zien er in het echt natuurlijk anders uit dan online, of het nou gaat over porno of Tiktok.'

Maar hoe zit het met ons, niet-jongeren? Waarom doen wij, de groep tussen de 25 en 75 jaar, het minder? Hanneke de Graaf is programmamanager kennisontwikkeling en onderzoeker bij Rutgers, het kenniscentrum seksualiteit. Ze vertelt: 'Dat is speculeren, omdat daar nog geen onderzoek naar is gedaan. Maar wereldwijd zien we al langere tijd dat mensen het minder met elkaar doen. In Zweden is een paar jaar geleden een groot onderzoek gestart in opdracht van de regering. De regering maakte zich zorgen dat de Zweden minder seks hadden. Wij denken dat dat onder andere komt door – sociale – media. Mensen zitten vaker met hun oog op het scherm, in plaats van op elkaar.'

Volgens Jansen gelden eerdergenoemde redenen – behalve de verhoogde alcoholgrens – waarschijnlijk voor alle leeftijdsgroepen als verklaring voor de dalende cijfers. De Graaf: 'Het komt waarschijnlijk ook omdat we tegenwoordig zulke drukke levens hebben. Mensen hebben steeds minder tijd voor elkaar. De meeste vrouwen werken, worstelen met de balans tussen werk en zorg, waardoor ze 's avonds moe zijn. Een belangrijke factor in seksuele activiteit is dat je tijd met elkaar doorbrengt. Druk zijn is niet goed voor je seksleven.' De Graaf vertelt dat sommige stellen een seksuele opleving hadden tijdens de pandemie. 'Ze hadden tijd om wat langer in bed te liggen 's ochtends, ze werkten thuis, konden niet naar vrienden of de sportclub. Ze hadden meer tijd voor elkaar.' Opvallend is dat 75-plussers het meer zijn gaan doen. Niet dat ze meer seks hebben dan jongere mensen, maar ze zijn seksueel actiever dan tien jaar geleden. Hoe komt dat? De Graaf: 'De mensen die nu 75 zijn, werden seksueel actief in de jaren zestig en zeventig, de tijd van de seksuele revolutie. De generatie voor hen groeide op in de conservatieve jaren vijftig. Er bestond toen ook nog geen anticonceptiepil. Allemaal factoren die invloed kunnen hebben op hoe ze op latere leeftijd seks hebben.' En, voegt ze toe: 'Het komt waarschijnlijk ook door de toenemende gezondheid. Ouderen zijn gezonder dan ooit – en gezond zijn is goed voor je seksuele leven.'

Telefoonseks

Nog even over die verschuiving van offline naar online, waar dus niet alleen jongeren mee te maken hebben. Kunnen we zeggen dat de telefoon een cockblocker is? Natuurlijk is het soms verstandig om je telefoon even weg te leggen of je laptop dicht te klappen. 'Maar dat we het minder doen, ligt niet alleen aan de telefoon, maar ook aan de tijdgeest waarin we leven,' vertelt journalist en filosoof Doortje Smithuijsen. Ze schreef onder andere het boek Iedereen verslaafd? Een analyse van ons digitale gedrag. 'We leven in een individualistische tijd, mensen zijn gefocust op hun eigen ontwikkeling. Veel mensen spenderen liever hun tijd aan Tiktok of Rocycle, dan dat ze seks hebben. We hebben minder tijd voor seks, de aandacht ervoor verdwijnt, omdat we te veel aan efficiëntie en onze individuele ontwikkeling denken. Ik ben overigens niet anti-telefoon. Sterker nog: ik denk dat je hem op een goede manier in je seksleven kunt integreren. Het gaat erom hoe je je telefoon gebruikt. Als jij en je partner leuke telefoonseks hebben, lijkt me dat prima voor jullie seksleven.'

Oké, meer seks. Maar hoe dan?