Help, ik heb een kleine Verhoeven in huis: waarom slaan peuters zichzelf, en wat doe je ertegen?

'Ik ben twee en ik zeg nee.' Als je peuter een volledig vocabulaire zou hebben, zou dat z'n levensmotto zijn. En wees eerlijk, het leven van een peuter is ook gewoon ingewikkeld. Je ontwikkelt grote emoties, maar zit nog in een klein lijfje, en weet soms even niet wat je met jezelf aan moet. Hebben wij ook weleens last van.

Lees ook: Vraag van vandaag: waarom hebben peuters eigenlijk zo'n bol buikje?

Dat jij dus af en toe een peutervuist - dat doet pijn, we onderschatten dit niet - tegen je harses krijgt, daar ben je inmiddels wel aan gewend. Maar soms zijn de frustraties echter zó groot, dat je kind zichzelf begint te slaan. Niet schrikken, lieve ouders/verzorgers, er kunnen namelijk verschillende reden voor zijn, én we hebben tips voor wat je kunt doen als je kind á la Verhoeven zichzelf begint te tackelen.

Zeg kleine, waarom?! Dat gebrek aan skills om eigen emoties te kunnen reguleren, is precies de reden waarom sommige koters met zichzelf op de vuist gaan. 'Een kind is niet van nature agressief naar zichzelf toe, maar zal op dat moment eerder verdriet of boosheid ervaren,' vertelde kinder- en jeugdpsychiater Koen Stolk aan Nu.nl. 'Met die emoties moet hij geholpen worden.' Omdat dreumesen en peuters de woede letterlijk in zichzelf voelen opborrelen, en niet de capaciteit hebben om te zeggen; 'Moeder, ik voel me uitermate bedroefd en gefrustreerd dat u mij dit stukje op-de-grond-gevallen-appel niet laat eten', uiten ze dat fysiek - en dus soms ook door zichzelf te slaan.

Wat kinderen daarnaast soms ook doen, is zichzelf slaan op een plek waar ze pijn hebben - weer bewijs dat dat brein nog niet volledig risico-proof is - bijvoorbeeld bij een oorinfectie. Baby's doen het vaak bij pijn van doorkomende tandjes. Neem bij twijfel over pijn altijd even contact op met de huisarts. Daarnaast kan het slaan ook een teken zijn van stress, zeker als je kind zichzelf ook na de peuterleeftijd nog slaat. Denk bijvoorbeeld aan pesten, veel stress in huis of stress na een traumatische ervaring. Ook kan de knokpartij met zichzelf een manier zijn om jouw aandacht te krijgen. Ja, slim zijn ze zeker, die peuters.

Lees ook: Er is iets niet pluis: hoe betrouwbaar is dat oergevoel van het ouderinstinct nou eigenlijk?

In enkele gevallen kan een hechtingstrauma, waarbij een kind als peuter van een ouder/verzorger niet (voldoende) heeft geleerd hoe emotionele regulatie werkt, ook een rol spelen. 'Dan is het zinnig om dat te onderzoeken,' aldus Stolk. 'Zonder de context te behandelen, zal het kind niet stoppen met zichzelf te slaan.'

Bokshandschoenen of therapie? Goed, nu je weet waarom je kind zichzelf slaat, wil je natuurlijk weten wat je ertegen kunt doen. Geen zorgen, je hoeft niet gelijk een psychiater in te schakelen. Allereerst: voorkomen is natuurlijk beter dan genezen. Om zo min mogelijk driftbuien te krijgen, wil je zorgen voor een voorspelbare omgeving, duidelijke afspraken maken met je kind (en leg ook uit waaróm iets niet mag), je kind op tijd voorbereiden (bijvoorbeeld: 'Over tien minuten gaan we naar oma, dan kan je nog één spelletje spelen.') en niet te veel verwachten van je kind. Leer daarnaast wat de driftbuien van je kind veroorzaakt, zodat je kunt ingrijpen voordat de situatie escaleert.

Is het toch driftbui-'O-clock? Volgens het Nederlands Jeugdinstituut zijn er verschillende opvoedstijlen en verschillende kinderen, en werken daarom niet alle tips bij ieder kind. Het ene kind wil tijdens een temper tantrum graag geknuffeld worden, terwijl het andere kind juist graag buiten rondjes (loop)fietst. Toch zijn er een aantal manieren waar jij (en je partner) je kind kan ondersteunen:

• Maak gebruik van het moment om over emoties te leren. Benoem wat je ziet in Jip en Janneke-taal: 'Je bent boos, want je mag dit stukje appel niet.' Zo leert je kind langzaam wat deze emoties eigenlijk zijn.

• Geef niet alsnog dat stukje appel om de driftbui te stoppen, maar leg juist kort en simpel uit waarom iets niet mag.

• Geef ruimte aan de emoties van je kind, even huilen mag, en even boos zijn ook. Als je zelf rustig blijft en in de buurt blijft, zal je kind ook sneller rustig worden.

• Begint je kind met slaan? Dan kun je als ouder inbreken, en rustig zeggen: '[Naam], stop met slaan, want dat doet pijn.' Heb je het idee dat je kind zichzelf slaat om aandacht te krijgen? 'Dan kun je dus beter niet te heftig reageren. Las desnoods even een pauzemoment voor jezelf in voordat je reageert,' zegt pedagoog Krista Okma tegen Nu.nl.

• Wil je kind niet stoppen met slaan? Neem je kind dan even apart naar een rustige en veilige plek, en zeg daar duidelijk en kalm dat dit echt niet mag: 'Ik blijf hier, en jij blijft daar zitten tot je weer rustig bent.' Reageer pas op het gedrag als je kind rustiger is geworden, en troost hem dan.

• En een tip van ons: geef ze een andere outlet. Laat ze bijvoorbeeld zien dat ze beter een zacht kussen kunnen slaan of in een stressbal kunnen knijpen, of leer ze juist ademhalingsoefeningen om weer kalm te worden, zoals deze ouder deed:

Lees ook: Vierkante ogen: zet je kind ouderwets voor de tv: 'Snelle prikkels hebben écht een schadelijk effect'

Moet ik me zorgen maken? Als je je als ouder zorgen maakt om het gedrag van je kind, kun je natuurlijk altijd terecht bij de huisarts. Nou ja, tenzij die net op vakantie is, een volle wachtkamer heeft of geen beschikbare afspraken meer heeft deze week. Heb je alle tips al geprobeerd, ieder advies al gevolgd, en zit je intussen met je handen in het haar terwijl je peuter de carrière van Verhoeven achterna gaat? Weet dan dat heel veel kinderen door deze fase gaan, en dat ze er over het algemeen gewoon overheen groeien.

Is het gedrag echter niet verbonden aan de driftbuien of pijn, en houdt het op latere leeftijd alsnog aan? Dan kan het ook een teken zijn van autisme of een ontwikkelingsstoornis. Net zoals bij kinderen die pijn hebben, kan het zichzelf slaan voor kinderen met autisme of een ontwikkelingsstoornis - hoe tegenstrijdig het ook klinkt - als zelfverzachtend worden ervaren. Denk bijvoorbeeld aan ritmisch hoofdbonken, wat vestibulaire stimulatie geeft, oftewel; een activiteit met bepaalde bewegingen die het lichaam - het binnenoor en het brein - helpen te balanceren, en te oriënteren waar het is in de ruimte, zoals draaien, schommelen of springen.

Hoe dan ook: bij twijfel, gewoon die huisarts bellen.