Fulltime zorgen en opvoeden: Florine van der Vlies niet bellen. Laat haar maar werken, dan zorgt haar man. Toch vraagt ze zich af: maakt dat haar een ontaarde moeder? Ze neemt de proef op de som en draaide de rollen voor &C's nieuwste Oh Baby! special een week om.

We namen het besluit toen ik twee maanden zwanger was: ik zou werken, hij zorgen. Het was geen beslissing die een aardverschuiving teweegbracht, maar een logisch gevolg. Een paar jaar voorafgaand aan mijn zwangerschap hadden we huis en haard verkocht om in een camper de wereld rond te trekken en ik had mijn draai als schrijvende digital nomad ontzettend gevonden. Terwijl mijn wederhelft erg bedreven was geraakt in het vinden van goede kampeerplekken (en grappige kattenfilmpjes) zat ik op de voorstoel world domination te plotten. Zijn werk in de gehandicaptenzorg liet zich moeilijk uitoefenen op afstand en eerlijk is eerlijk: hij vond het ook wel prima zo. Lekker een beetje hobbyen en ons minuscule huishouden op orde houden: mijn pensionado in disguise had het helemaal naar zijn zin. Het vaderschap leek hem goed te combineren met zijn kattenfilmpjes-imperium, dus het was allemaal snel beklonken: hij zou zorgen, ik werken.

Thuisblijfvader We hielden woord. Sinds onze dochter geboren is, nu anderhalf jaar geleden, promoveerde mijn man tot fulltime daddy daycare. Dat is niet de norm, zo merkten we. Het woord 'thuisblijfvader' wordt door mijn spellingscheck verbeterd in 'thuisblijfmoeder' en als wij iemand vertellen over onze gezinssituatie zien we meer dan eens beschuldigende wenkbrauwen omhooggaan. 'Papadagen', sure, maar als man volledig de zorg voor je kind(eren) op je nemen? Beetje vreemd, vriend. Het bleek voor ons een goede keuze. Begrijp me niet verkeerd: ik vind onze dochter het einde. Ik lees eindeloos boekjes voor, huil tranen met tuiten bij elke mijlpaal en zag nog nooit zoiets moois als die volvette kinderhandjes die 's nachts mijn aanwezigheid zoeken. Maar het idee van fulltime zorgen, spelen, opvoeden en broodkorsten onder de bank vandaan plukken? Mij niet bellen.

Ben ik een ontaarde moeder? Is dit vreemd? Ik wil weten of ik überhaupt in staat ben om te doen wat hij doet en stel daarom een experiment voor. Gedurende vijf (lange, lange) dagen draaien we de rollen om: hij gaat zijn passie najagen (of uitrusten) en we toveren daddy daycare om in mama's... kijk, het allitereert al niet. Ik zorg een werkweek lang voor ons kind en daarna maken we de balans op. Willen we terug naar hoe het was, of herverdelen we de taken?

Lees ook: Gepakt door de moedermaffia: 'Stoppen met borstvoeding? Schande, flesvoeding is vergif'

Het experiment

DAG 0 - koudwatervrees Ze zeggen weleens dat voorpret de halve pret is. Ik weet inmiddels: andersom geldt dat ook. Ik zie ertegen op. Niet omdat ik – mom guilt much – niet hartstikke dol ben op onze dochter, wel omdat ik nu anderhalf jaar vanaf de zijlijn toekijk en niet onderschat hoe hardcore het fulltime entertainen van een vrolijke doch temperamentvolle dreumes is. Omdat ik bijna altijd thuiswerk zie ik onze kleine druktemaker gelukkig bovengemiddeld veel, maar wel altijd op mijn voorwaarden. Ik krijg de krenten uit de pap, even snel een kusje, gezellig samen lunchen, maar kan ook op ieder moment weer de benen nemen. Dat wil zeggen: tot vandaag. Morgen begint ons experiment. Daddy daycare heeft er zin in, moeder eh…

DAG 1 - het leed dat dutjes heet Ons experiment heeft inmiddels de omvang van een raketlancering gekregen. Drie, twee, één... lift-off! Ik spreek mezelf streng doch bemoedigend ('Stel je niet aan, het wordt vast hartstikke gezellig') toe en dan zijn we begonnen. Ook papa heeft een beetje aanmoediging nodig ('Hup, opzouten nou!') en vertrekt met z'n ziel onder z'n arm. Geen tijd voor medelijden, de ochtendspits is begonnen. Aankleden: check. Ontbijt: check. De hele speelgoedkast over de vloer: check, check, dubbelcheck. We zijn al bijna drie uur verder en het is daadwerkelijk hartstikke gezellig. Maar dan komt het moment dat ik vooralsnog het meest vrees: Het Dutje. Er zijn maar twee mensen op aarde die de dreumes overdag in slaap krijgen en dat zijn haar vader en oma. Het is een speciaal soort wippen op de knie, schijnt. Gelukkig heeft mama één, of nou ja, twee troeven: een magische melktap. De dreumes lijkt wat in de war van deze onverwachte traktatie maar valt dan, o glorie hallelujah, zonder al te veel morren in slaap. En ik ook. Wat nou hard werken? Dit wordt een eitje.

DAG 2 - hoogmoed komt voor de val Wat ik bij aanvang van dit experiment even vakkundig genegeerd heb, is dat ik naast mijn nieuwe gig tijdens kantooruren ook de hele de nacht gewoon bardienst heb. Even vergeten bij de deal te bedingen: een nachtzuster die na vijven de open melkbar draaiende houdt. World domination op drie uur slaap lijkt me beter af te gaan dan zorgen voor m'n dreumes en zoals dat gaat slaat mijn rothumeur meteen over op mijn dochter. Super. Ik kan maar één ding bedenken om de rest van de dag zonder huilen (van mijn kant) door te komen: naar buiten. De leuke conclusie zou zijn dat de buitenlucht ons beiden goed doet en we aan het eind van de dag tevreden spelend papa thuis verwelkomen, maar het tegendeel is waar. Zelfs patat kan deze dag niet meer redden. Ik realiseer me dat je je als fulltime  thuisblijfouder geen slechte dag kunt veroorloven. Een mental health day opnemen? Zie dat maar eens aan je eenjarige baas uit te leggen. 'Joe, succes vandaag, schat! Je melk staat in de koelkast, mama ligt even met een serie in bed.'

DAG 3 - twee woorden, negen letters Kijk, het klinkt misschien allemaal schromelijk overdreven, maar ik vind het gewoon echt intens. De dagen duren lang, heel lang. Dat komt voornamelijk, constateer ik na tweeënhalve dag, omdat er geen escape is. Als ik halverwege de dag geen zin meer heb of even tien minuten wil doomscrollen zonder dat de dreumes zichzelf per ongeluk van het leven berooft door uit een kinderstoel te klimmen, heb ik pech. Nu weet ik dat er ouders zijn die ontzettend goed zijn in het 'liefdevol negeren', whatever that may be, van hun kind, maar mij lukt dat niet. De crux van het ouderschap: ik wil niets liever dan dat m'n dochter perfect gelukkig is en ik wil daar alles voor doen, maar dan wel op gezette tijden en met een pauzeknop. Gewoon even tien minuten niet moederen en dan weer met frisse tegenzin terug naar de boeken en de broodkorsten. Is daar nou nog geen app voor?

DAG 4 - zitten zijn Ik geloof dat ik er een beetje in kom. Waar ik eerst nog hardnekkig op zoek ga naar manieren om het voor mezelf ook interessant te houden, laat ik na de zoveelste mislukte blokkentoren de dag gewoon maar eens vloeibaar voorbijstromen. Even niks forceren, niet proberen óók nog de was op te vouwen of stiekem toch een stukje te tikken, niet denken aan hoeveel werk ik had kunnen verzetten. Gewoon even zitten zijn. Dat gaat niet vanzelf, maar het helpt wel, dat hele in het moment zijn. Ik vraag me wel af waar m'n weerstand toch vandaan komt. Is het omdat ik vind dat ik altijd productief moet zijn? Omdat dit werk geen geld oplevert? Omdat ik meer eigenwaarde haal uit het produceren van tekst dan uit het grootbrengen van m'n dochter? Of is het allemaal niet zo zwart-wit? Als ik niet bezig ben mezelf een existentiële crisis in te denken, is het trouwens vooral een heerlijke dag. We zingen liedjes, we sorteren de plastic groenten en maken soep van blokjes, en aan het eind van de dag voel ik me zowaar voldaan. Ik vind het bijna jammer dat morgen de laatste dag van ons experiment is aangebroken.

DAG 5 - the end of the world as we know it? Hoewel ik van mezelf geen voorbarige conclusies mag trekken, voel ik het al in elke vezel van m'n lijf: ik ben blij als ik morgen weer mag werken. Het maakt dat ik me schuldig voel. Waarom kan ik voor mijn kind zorgen niet als lotsbestemming zien? Sinds wanneer is 'Ik vind het saai' een acceptabel excuus om me, misschien vaker dan strikt noodzakelijk, aan het ouderschap te onttrekken? Ben ik een slechte moeder? Als ik mijn overpeinzingen die avond deel met daddy daycare himself, vindt hij dat ik mezelf hopeloos tekortdoe. Want hoewel hij inderdaad dagen achtereen luiers verschoont en blokkentorens bouwt, komt het maken van (zorg)afspraken, boodschappenlijstjes of het doen van de administratie neer op de schouders van de vrouw die zichzelf nu een schuldcomplex aanpraat. Grappig. Die mental load, net als de nachten die ik al anderhalf jaar op me neem, werp ik hem in het heetst van de strijd graag voor de voeten, maar wegen blijkbaar niet op tegen mijn gevoel regelmatig te spijbelen van het moederschap.

Deden we het misschien al fiftyfifty? Ja, vindt hij. Maar hij merkte ook dat het fulltime zorgen hem misschien meer uitputte dan hij toe wilde geven. Hij had haar gemist, maar ook genoten van zijn vrijheid. Even geen strak slaapschema, niet continu alert zijn, geen dreumesdriftbuien en vooral: zo lang op de wc zitten als hem goeddunkte. En ik? Ik had ondanks de onrust genoten. Ons vijfdaagse experiment was in feite een spoedcursus mindfulness met als belangrijkste les dat ik best iets vaker de (werk)boel de (werk)boel mocht laten om m'n wederhelft de kans te geven lijstjes en afspraken te maken. Ergo: ik wat vaker met m'n neus in de blokken, hij de administratie, al dan niet op de wc. Net als mama multitasker. 

Lees ook: Steeds meer vrouwen werken deeltijd: kwestie van luiheid, of juist hartstikke goed?

De barricade op voor een nieuwe rolverdeling Communicatiewetenschapper en coach Ragna Indra Heidweiller is expert genderongelijkheid op het gebied van werk en zorg, en schrijver van Werkboek voor de ideale rolverdeling. Ze strijdt voor een betere balans tussen mannen en vrouwen. Thuis, op de werkvloer en in de samenleving. Ik vraag haar hoe onze rolverdeling past in de hedendaagse maatschappij, zijn wij echt the odd ones out? Niet geheel verrassend zijn we volgens Heidweiller inderdaad nog steeds unicorns. 'Jullie zijn absoluut in de minderheid, je ziet niet vaak dat de man helemaal thuisblijft. Dat jullie de rollen omgedraaid hebben is vrij uniek en wat mij betreft heel positief. Maar behalve verschillen, herken ik ook overeenkomsten tussen jullie situatie en die van veel anderen. Het komt regelmatig voor dat vrouwen de zorgtaken managen en de mentale last dragen. De man is vaak vooral uitvoerder.'

Een slechte moeder Volgens Heidweiller komt dit omdat vrouwen van jongs af aan geconditioneerd worden om opmerkzaam te zijn voor de gevoelens en behoeften van anderen, om voor mensen te zorgen. Dit werkt door in de maatschappelijke normen die worden gehanteerd. Heidweiller: 'Uit onderzoek blijkt dat wanneer vrouwen een kamer vies achterlaten, of hun kind met vieze kleren naar de opvang sturen, zij daar harder op afgerekend worden dan mannen. Een man is hooguit wat sullig, een vrouw meteen een slechte moeder. Dat sociale oordeel voelen vrouwen. Door van jongs af aan zorg te dragen ligt de standaard voor vrouwen op het gebied van hoe je het leven en de zorg inricht daarom heel hoog.'

Hierdoor treden vrouwen vaak op als maternal gatekeepers: vrouwen die als een poortwachter – je ziet haar bijna staan, hè? – voor de zorg voor het gezin staan. Want, zo zit ingeprent: moeders manier is de juiste. Dat houdt de traditionele rolverdeling volgens Heidweiller in stand. 'Als man moet je wel de kans krijgen om het zelf te doen zonder dat een vrouw continu het roer overpakt. Hierdoor ontstaat bovendien een fenomeen dat we recognised incompetence noemen, verpakt in het veelgehoorde 'Ik kan het toch niet goed doen'. Heel begrijpelijk, niets zo irritant als continu horen dat je het niet goed doet, maar daardoor ligt de bal wéér bij de vrouw.'

Loslaten en oppakken 'Vrouwen mogen vaker loslaten en mannen dingen zelf oppakken. Dat begint allemaal bij het inzichtelijk maken van de taken, juist die onzichtbare mentale last. Dat betekent zoeken, discussies voeren, onderhandelen en compromissen sluiten.' En dat schuldgevoel? Dat mag er volgens Heidweiller gewoon zijn. 'Schuldgevoel is een vorm van liefde, dus voel je vooral schuldig, maar laat je er niet door leiden. Door te ontsnappen aan het beeld van de perfecte moeder en iets te doen wat schuurt met die overtuiging, bevrijd je jezelf. Zo doorbreken we taboes.'