Uit mijn moeders verhalen weet ik dat ze een trotse, moderne en onafhankelijke vrouw was. In het Afghanistan van de jaren zestig en zeventig wist ze in haar uppie vijf kinderen groot te brengen. Na de dood van mijn opa was er niet veel geld. Toch wist ze het gezin bij elkaar te houden. Door de weinige foto's die we van haar hebben, weet ik dat mijn moeder op haar lijkt. Vooral haar ogen en lippen. En vergeet het lange haar niet. Ik heb het allemaal weer van mijn moeder geërfd. Als ik naar die weinige foto's kijk, zie ik iets van mezelf.

Verhalen over vroeger komen bij mijn ouders alleen op verzoek. Niet dat ze ze wegstoppen. Ze kijken liever ­vooruit. Dat is al zo sinds ik ze ken. Maar die verzoeken om verhalen over vroeger heb ik steeds vaker. Ik ben nieuwsgierig. Naar waar ze woonden en hoe hun leven er toen uitzag. Vandaag vraag ik naar mijn oma's en opa's. Mijn ouders waren allebei nog jong toen ze overleden. Als vriendjes en vriendinnetjes na schooltijd langs hun grootouders gingen, kon ik me daar weinig bij voorstellen. Het gemis is er wel, maar wat ik dan mis, is voor mij onbekend. Ik heb hen nooit gekend. Mijn moeder heeft geen afscheid kunnen nemen van haar moeder. Ze overleed toen we net in Nederland waren.

­Jaren later vloog mijn moeder terug naar de regio om haar graf te bezoeken. Dat bleek een zoektocht. Want waar graven hier geregistreerd zijn, is dat daar anders. Mijn moeder is bang dat ze uiteindelijk een willekeurig graf hebben aangewezen, om haar een beter gevoel te geven.

Tegelijkertijd vraagt ze zich af of dat erg is. Ze heeft voor haar gevoel afscheid kunnen nemen. Meer dan dat zat er toen niet in. Voor haar is het genoeg. Voor mij moeilijk te accepteren. Geen afscheid kunnen ­nemen van je moeder. Of nooit meer het graf van je ouders kunnen bezoeken. Een realiteit die zij een plekje hebben kunnen of moeten geven, terwijl ik alweer honderd scenario's zit te bedenken. Hoe we wellicht nog eens terug kunnen gaan. Kunnen onderzoeken of het graf er nog steeds is. Mijn ouders hebben dat niet.

Bij de woorden acceptatie en vluchtelingen denkt men al snel aan de omgeving van vluchtelingen. Zoals de gemeente die hen liever niet wil hebben, uit angst voor overlast. Het gaat maar weinig over de acceptatie van het leven door de vluchtelingen zelf. Zij zijn in één klap hun oude leven kwijt. Ik vermoed dat het mijn ouders stiekem heeft ­veranderd in stoïcijnen. Niet in de negatieve zin van het woord.

Ze zijn niet onverstoorbaar. Maar ze zien het nut er niet van in om zich down te voelen door zaken waar ze geen invloed op ­hebben. Dat zal de reden zijn dat ze altijd vooruit hebben willen kijken. Kin omhoog, vol vertrouwen richting de toekomst.